Sa`di-yi Şirazi`nin Bostan ve Gülistan`ında sözdizimi

Abstract

Bu çalışma, İran edebiyatı tarihinin en ünlü simaları arasında yer alan VII./XIII. yüzyılda yaşamış büyük söz ustası Sa'dî-yi Şîrâzî'nin hem edebî ve hem de dil özellikleri bakımından değerli olan Bostan ve Gülistan adlı yapıtlarının Farsça gramerinin sözdizimi açısından incelenmesini konu almaktadır. Bostan. Sa'dî'nin kaleme almış olduğu, manzum eserleri arasında en önemli yeri işgal eden ilk müstakil eseridir. Özellikle klasik kaynaklarda Sa'dînâme ve modern kaynaklarda Bostan adıyla bilinen bu eser, mesnevi tarzında mütekârib vezninde yazılmıştır. Bostan, bir dibace ve on babadan oluşmaktadır. Toplam beyit sayısı, 4011 dir. İşlediği konular arasında ahlaktan düşünceye, hikmetten siyasete, yaşayış tarzlarına ve öğütlere kadar çeşitli mevzular yer almaktadır. Bütün bu konular, manzum hikayeler şeklinde kaleme alınmış, ibretli sözlerle de süslenerek belagat ve fesahat yüklü ifadelerle zenginleştirilmiştir. Gülistan, Sa'dî'nin yazarlık kabiliyetini göstermesi açısından eserleri arasında çok ayrı bir yere ve öneme sahiptir. Sa'dî'nin Bu eserinde sergilediği en büyük sanat, Farsça nesri tekellüften, tasannu'dan, garip terkipler ve anlaşılması zor ibarelerden kurtarmış olması ve ona tabii, ölçülü bir yapı kazandırmış olması dır. Gülistan m nesri, fennî nesrin en olgunlaşmış örneğidir. Bu eserinde de Sa'- dî, yine ahlak, nasihat, hikmet, öğüt ve daha başka konulan mensur hikayeler ve şiirlerle kaleme almıştır. Eser bir mukaddime ve sekiz babadan oluşmaktadır. Çalışma, bir giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde kısaca Sa'dî, eserleri ve yapılan çalışma hakkında bilgi verilmektedir. Birinci bölümde Bostânve Gülistan kelimeler açısından ele alınmış, bu iki eserde kullanılmış olan ve bağımsız olarak cümlede görev alabilen isim, sıfat, zamir, fiil, zarf, fiilimsi gibi kelime türleri, görevlerine göre tasnif edilip bir araya toplanarak cümle içerisinde bulundukları görevler ayrı ayrı konu başlıkları altında örnekleriyle incelenmiştir. İkinci bölümde yine aynı eserler, Farsça sözdizimi açısından ele alınmış, cümleleri, cümle türleri ve cümle yapılan, özellikle bağımlı bileşik cümle türleri ayrı ayrı başlıklar altında ayrıntılı olarak incelenmiştir.

This dissertation attempts to study the syntactic characteristics of Bostan and Gülistan, which are the most well-known works of Sa'dî-yi Shirazî, the mas ter of Persian rhetoric and one of the most prominent literary figures of İran in the 13 th Century A.D. Bostan, appears to be the most significant one among his other pieces of verse was compiled in an independent single volume. In classical literature known as Sa'dinâme, it was composed inmasnawi form in mutekarib meter. It consists of 401 1 lines with a prologue and ten chapters. Its major themes range from moral lessons and advices to philosophical thougts, from ways of dialy life to politics. Such themes are conveyed in exempla ry stories in verse, ornamented with phrases of eloquense. Gülistan is a distinguished piece of literature demonstrating this ability and creatlveness as a writer. The most significant feature of this work is that Sa'dî eliminated ornate and eleborate language from Persian prose, did not use queer or peculiar phrases or ambigious expression. Instead, he preferred a plain and natural style. The prologue is followed by eight chapters. The present study is composed of an introduction and two chapters. The life and works of Sa'dî and the method employed can be found in the introduc tion ip the first chapter the words used in these two pieces of work such as nouns, adjectives, pronouns, verbs, adverbs and participles are classified and lis ted according to their function and usage in sentences. In the second chapter, the two works are studied from the point of view of Persian syntax. The sentences are classified under separatitles such as sentence structure, compound and complex sentences etc.