Erzurum`da ehram

Abstract

Yöre halkının `ihram` kelimesinden kendi şivesine uyarladığı `ehram`; haram, haramlar, mahrem gibi Arapça kelimelerden türetilmiştir. Üzeri örten, setreden, kendini sakınan manalarına gelmektedir. Kadınların doğal şartlara göre ve mahreme karşı örtündüğü dış giysidir. Ehram, malzeme ve işçilik olarak çeşitlilik arzetmektedir. Bu tür giysiler günümüzde özellikle Erzurum, Bayburt, Erzincan, Elazığ, Ağrı, Van ve Kayseri gibi illerde kadınlar tarafından dış giysi olarak kullanılmaktadır. Ehram, Erzurum, Bayburt ve Erzincan illerinde halkın geleneksel giysileri arasına girmiştir. Ehramın Erzurum'da ne zamandan beri kullanıldığı hakkında kesin bir tarih olmamakla birlikte, ehram dokuyucuları ve yaşlılar, çarşaftan önce kullanılmaya başlandığını söylemektedirler. Bu da 18. yüzyıl sonlarınıgöstermektedir. Anneden kıza, babadan oğula geçen ehram dokumacılığı ve kullanımı günümüze kadar süre gelmiştir. Erzurum'da ehram dokuyanlara `Culfa` ya da `Çulha` denilmektedir. Günümüzde ehrama olan talep düştüğü için culfalar parmakla sayılacak kadar azalmıştır. Ehram, saf koyun yününün doğal renk haliyle, boyanmadan yapılmaktadır. Bunlar siyah, beyaz, boz, şekeri boz, kula, kahverengi (halk arasında mor olarak anılmaktadır) şeklinde isimlendirilmektedir. Yün; koyunun üzerinden alınıp temizlenmekte, taraklardan geçirilip pisliklerden (gıgıl) ayrıştın Imakta ve kadınlar tarafından `teşi` ile bükülüp ip haline getirilmektedir. Uzatma (çözgü) iplerinin dayanıklılığı için `çiriş unu` ile haşlanmaktadır. Dokuma tezgahı; dağ, köprü.orta dehtin, arka dehtin, selman (sermin) ve bağlıç gibi isimler alan sargı leventleri, ayakçalarla hareketi sağlanan gücü, tarak ve mekik sistemini oluşturan `tefe` bölümü ve oturma yerinden oluşmaktadır. Bir ehram için gerekli olan 5 m. uzatma ipliği eşit ölçülerde uzatma çubuğuna uzatılıp, kesilmektedir. Gücülere 1/1 bezayağı tahar sistemi uygulanıp, ayrıca taraktan geçirilmektedir. Tarak uzunluğu 90-100 cm.dir. Nakış bölümünde, dokuma yapılırken istenilen renkte ipler ağız açıldıkça aradan tek tek el ile geçirilmektedir. Nakışlar yöresel olarak şu şekilde adlandırılmaktadır Haş/ye, Aynalı kutu, Pirinçdeni, Saat kordonu, Ceviz kanadı, Reyhan dalı, Kişniş çöpi (Hanımeli), Elma şeleği, Antika, Çark yıldızı, Yıldızın oynayışı, Uçan kuş, Ceylan boynuzu, Nar çiçeği, Burma, Mum destesi, Saç örgüsü, Mercimek, Tavan örneği vs... Dokuması biten ehram kumaşı tezgahtan kesilmektedir. İki parça olan ehram, tığ veya iğne ile birleştirilip, iki kenarına püskül konulmaktadır. Örtünmek için hazır hale gelen ehramı, Erzurum'lu ve Bayburtlu kadınlar kendilerine özgü örtünme şekilleri ile kullanırlar. Erzurum'da, püsküllü olan bölümün bir ucu ayakların hizasında yere paraleldir.Ayrıca iki parçanın dikim yeri, kadının belini ince bir çizgi halinde sarmaktadır. Felenek adı verilen kenarlar, karın hizasında öne gelmektedir. Bayburt'ta ise; püsküller boyuna doğrudur. Ortadaki dikim çizgisi sırt bölgesini dik olarak ikiye ayırmaktadır. Erzurum'da ehramın dışında kadınlar dış giysi olarak; çarşaf, manto ve döpiyes kullanılmaktadırlar. Özellikle genç bayanlar arasında manto vedöpiyes kullanımı diğerlerinden fazladır. Ehram, günümüzde daha çok yaşlı kadınlar tarafından kullanılmaktadır. Erzurum'da kadınlar dış giyimlerinde daha çok yenilikçi olmayı tercih etmekte, bunun sonucu olarak da ehram kullanımı azalmaktadır. Gelişen toplumumuzun diğer devletlerle irtibatı, çağa ayak uydurma isteği giyim-kuşamımızı da ister istemez etkilemektedir. Ehram da bu etkileşimden nasibini alanlardandır. Bu kayboluşu ve etkileşimi engellemek toplumsal bir güç gerektirdiği için, geleneksel giysilerimiz içine giren ehramı halkın benimsediği şekilde farklı kullanım alanlarına taşıyarak, yaşatılması sağlanılmalıdır.

The word `pilgrim's garb` (Ehram ) which locals changed into ihram comes from the Arabic word haram (forbitten by religion), mahrem(private) It means something covering hiding the self. It is an onter clothing women cower themselwes with according to the natural conditions and for privacy. Ehram present variety according to the regions with respect to material and craftsmanshi p. This kind of cloth is for diesses by women in the cities like Erzurum, Bayburt, Erzincan, Elazığ, Ağrı, Van and Kayseri, Besides it is among the traditional dresses of the public in Erzurum, Bayburt and Erzincan. Although there is not a certain date since when they were usedan ehram weaver and the old say it was before çarşaf (a garment covering a women head to foot), which refers to the 18 th century. Ehram weaving and use were transferred from a generation to the next has been continuing to our day. It's weavers are called `culfa` or `culha` in Erzurum. That the demand for it have reduced the number of weavers to a handful. Ehram is made of pure sheep wool in its natural tone of colour and wilhout dying. These are called black, grey, dul -şekeri- grey, kula, brown(purple).V After kirkit's being applied to the wool sheared from sheep thus taking the dirt, it is spinned with (teşi) and brought to the form of threads. The durability of warp provided starching with powdered as phodel root. A weaving loom consists of bandages called mound, bridge, mid- dehtin, selman, bağlıc, pedals, tefe section comprised of comb and shettle and the weaver's seat. A warp of 5 m. necessary for an ehram, layed equally to a warp stick and cut. Moreover it is combed applying the system of shaft cleaning in the ratio of 1/1. At the time of embroidery threads in desiiired colours are passed by hand through the interval as the openings open. Embroidery styles are regionally called: Footnote, mirrored box, watch cordon, walnut, wing, reyhan branch, honeysuckle, apple load carried on one's back, antique, star of wheel, dancing of a star, afllying bird, a gazelle's horn, a pome granete's flower; twisting bunch of candlestick, hairknit.lentil, ceiling example. After being weaved ehram cloth is cut from the loom. It's two parts are combined with a hooked needle and a sewing needle and made tassled on both sides. The women in Erzurum and Bayburt wrap ehrams around themselves in ways peculiar to them. The tassles are worn leensthwise in Erzurum whereas they are transversal in Bayburt. The women in Erzurum wear carşafs, coats or lightweight overcoats as outer dresses other than ehram rather used by the old. The women in Erzurum favor change in outer dressing consequently increasing few people wear ehram.