Erzurum Müzesi`ndeki halı ve kilimler

Abstract

I ÖZET YÜKSEK LİSANS TEZİ ERZURUM MÜZESİNDEKİ HALI VE KİLİMLER Hurisel HATİPO?LU Danışman : Yrd.Doç. Ömür KOÇ 199? Sayfa: Jüri : Yrd. Doç. Ömür KOÇ Orta Asya'da Türklerin yaşadığı bölgelerde ortaya çıkan ve yaygınlaşan dokuma sanatı gelişmesini günümüze kadar sürdürmüştür. Türk halı sanatının köklü bir geçmişe sahip olduğunu bize ilk olarak, muhteşem bir örnek olan Pazırık halısı göstermiştir. Orta Asya'da bulunmuş halıların tekniği ile benzerlik gösteren birkaç örnek dışında, İslam dünyasında düğümlü halıların ilk görüldüğü zaman Selçukluların hakim olduğu 1 1. yüzyıla rastlar. Anadolu Selçukluların zamanında ve 13. yüzyılın ilk yarısından kalan parçalarla tanıdığımız Selçuklu halıları, devamlı gelişmelerle daha sonraki halı sanatının temelini oluşturmuştur. Anadolu'ya 11. yüzyılda gelen Türkler, beraberlerinde keçe, çadır, düğümlü halı ve ipek kumaşın yanı sıra kilimi de getirdikleri bilinmektedir. Bütün olarak bulunan en eski Türk düz dokuma yaygı parçalarının tarihi 15. yüzyıl sonu olarak kabul edilir. Erzurum Müzesi'ndeki halı ve kilim dokumaların tarihlendirilmesi XIX. yüzyıl ile XX. yüzyılla sınırlıdır. Dokumalar geç devir özelliği taşırlar. Toplam otuziki parçadan oluşan dokumalar yaygı, heybe, yastık, seccade ve beşik olarak bir çeşitlilik arzederler.Müzede bulunan dokumaların çoğunluğu Doğu Anadolu yöresinden olup, içlerinden Sivas, Akdeniz ve Kafkas yöresine ait örneklere de rastlanılmıştır. Dokumaların analizlerinde; cinsleri, boyutları, teknikleri, dm*'ye düşen düğüm sayıları, motif, renk ve kompozisyon özellikleri ile diğer yöre dokumalarıyla olan benzerlikleri verilmiştir. Erzurum'un coğrafi konumundan dolayı bazı illere ve dokumacılık merkezlerine yakınlığı, dokumalar üzerindeki etkileşimleri açıkça ortaya koymuştur.

ABSTRACT MASTER THESIS CARPET AND RUGS IN THE MUSEUM OF ERZURUM HURİSEL HATİPO?LU Supervisor : Assoc. Yrd. Doç. ömür KOÇ 1997, Page: Jury : Assoc. Yrd. Doç. ömür KOÇ The art of weaving which emerged and expanded in the regions of Middle Asia where Turks lived have contiuned its development to our day. First Pazirk carpet has shown that Turkish carpet art has an excellent example. A part from a few examples showing similarity to the technigue of the carpets in Middle Asia, the earliest time when the knotted carpets emerge concides with the 1 1 th century when the Seljuks dominated. Seljuk carpest which we know with the parte dating back to the Anatolian Seljuk times and the first half of the 1 3 th century. It known that when Turks came to Anatolia in tfie 1 1 th century they brough kilims in addition to felt, tents, knoted carpets and silk cloth. The date the oldest Turkish flatweave parts to floor covering are assumed as the and of the 15 th century. The dating of carpets and rugs in the Museum of Erzurum is limited to the 19 th and 20 th century. The weavings belong to a late period. The weaving onsisting of thirty two parts presents a variety of floor covering, saddle buy pillow, prayer rug and cradle.Most of the weavings in ttie Museum are from Eastern Anatolian region, in addition to these the examples from Sivas, Niğde, Mediterranean Sea and Caucasian have been encountered. In ttieir analysis their dimensions numbers of knots in dm*`, motifs, colour and composition features together with the similarity with the weaving of another region are given. Because of the geological locotion of Erzurum its closenes to some cities and weaving centras have openly presented the weavings.