Ali Fethi Okyar (29 Nisan 1880-7 Mayıs 1943)

Abstract

ÖZET DOKTORA TEZİ ALİ FETHİ OKY AR İhsan Sabri BALKAYA Danışman: Doç.Dr.Günay ÇAĞLAR 1998, s.467 Jüri:Ali Fethi Okyar'ın hayatını konu alan bu çalışmamızda amacımız, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşu öncesi ve daha sonraki yıllarda büyük hizmetleri olan bu insanın Cumhuriyet Tarihindeki yerini ortaya koymaktır. Böylece Atatürk İlke ve İnkılâplarının daha iyi kavranılmasına katkıda bulunma ümidimiz de doğmuştur. Çalışma alanımız 29 Nisan 1880'de Ali Fethi'nin doğumuyla başlayıp 7 Mayıs 1943 yılında ölümüyle sona ermektedir. Bu 63 yıllık zaman dilimi fazla uzun görünmemekle beraber içine sığdırdığı olaylara bakıldığında müthiş bir doluluk ve önem arzetmektedir. Tarih araştırmalarında ilk başvuru kaynağı olan arşivlerden başladığımız çalışmamızı, hatıralar, araştırma eserleri, makaleler ve tefrikalarla geniş bir alanda sürdürdük. Elde ettiğimiz bilgi ve belgeleri kronolojik olarak sınıflandırarak değerlendirmeye çalıştık. Elde ettiğimiz bilgiler, Ali Fethi Okyar'ın sıradan bir hayata sahip olmadığını ortaya koymuştur. Onun hayatı Osmanlı Devleti'nin en karmaşık bölgesi Makedonya'da başlamıştır. Askeri okul da öğrenci olan Ali Fethi'nin düşüncesinin ilk şekillenmesi burada olmuş ve İstanbul Harp Okulu ve Akademisi'nde olgunlaşmıştır. Ali Fethi akademiden mezun olduktan sonra 10 yıl askerlik hizmetinde Makedonya'da çetelere karşı bulunup, Trablusgarp'da İtalyanlara ve Balkan Harbi'nde de Bulgarlara karşı savaşmıştır. Komitecilik yanı da olan Ali Fethi İttihat ve Terakki'nin üyeleri arasında yerini almıştır. Askerlikten istifasından sonra 1913-1917 yılları arasında Sofya Sefiri olarak diplomatik hayata başlamıştır. Bu görevinin bitiminde İstanbul'da Meclis-i Mebusan'da İstanbul Mebusu olarak yer almış, parti kurup ve gazete çıkararak çalışmalarını sürdürmüş, kısa bir süre de Dahiliye Vekilliği yapmıştır. Daha sonra tutuklanarak 10 Mart 1919'da Bekirağa Bölüğü'ne konulmuş, oradan Malta'ya sürgüne götürülmüş ve 1921 Nisan'ına kadar burada kalmıştır. Ali Fethi, Malta'dan kurtulduktan sonra Ankara'ya gelerek Milli Mücadele'ye katılmıştır. 1921 yılı Temmuz'undan itibaren 1941 yılının Mart ayına kadar çok önemli görevler üstlenmiştir. İçişleri Bakanlığı, TBMM Başkanlığı, Başbakanlık, Paris Büyükelçiliği (1925-1930), Serbest Fırka Kuruculuğu (1930), Londra Büyükelçiliği (1934-1939) ve en son Refik Saydam hükümetinde Adalet Bakanı olarak devletine, milletine hizmet etmiştir. Çalışmalarımızda Ali Fethi'nin Cumhuriyet öncesi ve Cumhuriyet dönemi açısından çok önemli bir şahsiyet olduğu ortaya çıkmıştır. Bu hassasiyetle elde ettiklerimizi değerlendirmeye çalıştık. Temennimiz bu çalışmanın faydalı olmasıdır.

Ill ABSTRACT Doctorate thesis ALİ FETHİ OKYAR İHSAN SABRİ BALKAYA ADVISOR: Doç.Dr.GÜNAY ÇA?LAR 1998, P.467 JuryThis study which concerns the life of Ali Fethi Okyar has aimed to attribute his great pre and post republican services to the Turkish Republic history. Here emerges a hope to understand the principles and revolutions of Atatürk better than before This study starts with 29 April 1880 the date which Ali Fethi Bey was born and ends in 7 May 1943 which he died. Although this 63 years of life doesn't seem so long, this period is full, complex and important when the events in this period ar examined. This study started with the archives which were the first references of historical studies and then continued with memorials, research studies, articles and documents. It has been tried to classify and evaluate the data and documents chronologically. The data has shown that Ali Fethi Okyar didn't have an ordinary Hie. His life has starded in Macedonia in military school and improved in military academy. After his graduation from military, during his ten years period of military service, he has fought against guerrillas in Macedonia, Italians in Trablusgarp and Bulgarians in Balkan wars. AH Fethi Bey, v/ho wa also a conspirator, has participated in İttihat and Terakki party. (Union and progress Party) After he has resigned from military, he has started his diplomatic life as Sofia ambassador between 1913-1917. After this duty, he has served as minister of inner affairs for a sort time. Later he was arrested and prisoned in Bekirağa Bölüğü and taken to Malta as an exile and lived there until 30 April 1921. After returning from malta, he has come to ankara and joined Turkish National War of Liberation. Starting from July 1921 to march 1941 he has entered very important services. He has served for his nation and government as minister of inner affairs, president of Turkish Great National Parliament, prime minister, Paris ambassador (1925-1930), London ambassador (1934-1939) and minister of justice in Refik Saydam's cabinet. Thus study has shown that Ali Fethi Bey has played an important role in pre and post Turkish republican period. Regarding his importance we have tried to evaluate the data about him. We hope this study will be useful for the future.