Ebu Bekr İbn Ebi Şeybe ve Kitabu`l-Musannef`i

Abstract

IV ÖZET DOKTORA TEZİ EBÛ BEKR İBN EBÎ ŞEYBE VE KÎTÂBU'L-MUSANNEFİ Nihat YATKIN Danışman : Yrd. Doç. Dr. Tevhit BAKAN Erzurum - 1998 - Sayfa : VIII+242 Jüri : Yrd. Doç. Dr. Tevhit BAKAN Hicrî 159-235/775-849 yıllan arasında yaşamış olan İbn Ebî Şeybe'nin dönemi, Abbasî'lerin ilk dönem halifelerinden Hârûn er-Reşîd, Muhammed el-Emîn, Abdullah el-Me'mûn, el-Mu'tasımbillah, Vâsık ile ikinci dönem halifelerinden Mütevekkil'in hilafeti dönemine rastlamaktadır. el-Me'mûn dönemi (198-218/813-830), özellikle ilim adamları için en sıkıntılı dönem olmuştu. Mu'tezile'nin saraya kadar götürüp benimset tiği, `Kur'ân'ın mahluk olduğu` düşüncesine destek olan el-Me'mûn, kâdîların ve muhaddislerin imtihana tabi tutulmaları talimatını vererek `mihne` dönemini başlat mıştı. Çok sayıda ilim adamını sıkıntı ve eziyetlere maruz bırakan el-Me'mûn dönemi, aynı zamanda en yoğun ilmî faaliyetlere de sahne olmuştu. İbn Ebî Şeybe, sahabeden yüzlercesinin gelip yerleştiği ve Resulullah (s.a.s.)'ın sünnetini taşıdığı Küfe ve Basra ile, zamanın en önemli ilim merkezlerinden Bağdat bölgesinde yetişen büyük muhaddislerdendir. Aynı zamanda müfessir de olan İbn Ebî Şeybe, başta hadîs olmak üzere İslâmî ilimlerin çeşitli dallarında eserler kaleme almış tır. Onun en önemli eseri, birçok nüshası günümüze gelen el-Musannef idir. Konu larına göre tertib edilmiş olan eser, yedi bini merfû' olmak üzere otuz sekiz bin civarın da hadîs ihtiva etmektedir. Eser, sonraki dönemlere metod ve rivayet açısından önemli ölçüde etki etmiştir. Özellikle İmâm Müslim ve İbn Mâce'ye olan etkisi dikkat çek mektedir. Eser, el-Kevserî'nin deyimiyle, Irak ehlinin mezhebini teyid eden çok sayıda delile yer verdiği için, büyük bir nimet ve ölümsüz bir eser olarak kabul görmüş ve ta rihler boyu tescil edilmiştir.

V ABSTRACT DOCTORATE THESIS ABU BAKR IBN ABI SHAYBA AND HIS `KITABU'L-MUSANNEF Nihat YATKIN Supervisor: Yrd. Doç. Dr. Tevhit BAKAN Erzurum- 1998-Pages: VIII+242 Jury: Yrd. Doç. Dr. Tevhit BAKAN Ibn Abi Shayba lived between 775 and 849 (159 and 235 hicrî). These years met with the reigns of Hârûn er-Reşîd, Muhammed el-Emîn, Abdullah el-Me'mûn, el-Mu'tasımbillah, Vâsık and Mütevekkil who were the khalifets of the first and second periods of Abbâsid. The reign of el-Me'mûn, that is years between 813 and 833 (198 and 218 hicrî), was the most trouble period especially for scholars (ulemâ). Because he, who supported Mutazila's opinion that said that the Holy Qur'an was created, had started the `mihna` period by ordering to be axamined the `ulemâ` in respect of this opinion that the Mutazila had got and carried to the palace. The reign which many scholars had troubles and tortures, became at the same time, a scene for a lot of scientific activities. Ibn Abi Shayba was one of famous traditionists who had growed up in Baghdad, Kufe and Basra which were important scientific centers and wh many friands of the prophet had settled down and carried the tradition of the prophet. At the same time he was an interpreter of the Qur'an and wrote many books on islamic sciences, especially on hadis, that is the tradition of the prophet Muhammad. His the most important and famous book is the `Musannef. Its many manuscript copies have reached to these days. This book has approximately 38000 traditions, of that seven thousand were `merfu` traditions. All traditions in the book are arranged in their themes. The book has been effective on the later periods in method and narrative. Especially its effects on İmam Muslim and Ibn Mace was much more than others. In words of el-Kevseri, this book has been accepted as on enormous benefaction and an immortal work. Because it has given places to a lot of arguments of the Irak School.