Osmanlı Döneminde Ereğli kömür madenleri

Abstract

Kömür, Sanayi İnkılâbı ile birlikte dönemin en önemli enerji kaynağı haline geldi. Bu durum, kömür madenlerinin sanayileşme hareketine yön vermesine sebep oldu. Osmanlı Devleti, 1830'lu yıllardan itibaren donanmasındaki gemileri buharlıya çevirmek suretiyle bu enerji kaynağına ihtiyaç duymaya başladı. Aynı zamanda tersane ve yeni kurulan askerî fabrikalarda da kömür kullanımı başladı. İhtiyaç duyulan kömürler İngiltere'den ithal edildiğinden, malî durumu iyi olmayan hazineye ek bir yük getirdi. Bu sırada Ereğli Havzası'nda kömür damarları keşfedildi. Bu durum, Osmanlı Devleti'ni devrin en önemli enerji kaynağına sahip sayılı ülkelerden biri haline getirdi. Gerek savaş, gerekse barış zamanlarında devletin enerji ihtiyacını karşılayan bu madenler; aynı zamanda gittikçe artan bir gelir kaynağıydı. Ancak, Osmanlı Devleti'nin ve bölgenin en önemli enerji deposu olan bu madenlerin tarihi hakkında bu zamana kadar düzenli bir çalışmanın olmadığı tespit edildi. Dolayısıyla, hem böyle bir eksikliğin mevcut oluşu hem de XIX. ve XX. yüzyıllarda meydana gelen siyasî gelişmelere iktisadî faktörlerin yön vermesi, böyle bir çalışmanın yapılmasında etkili oldu. Bu araştırma Osmanlı döneminde Ereğli Kömür Madenleri ile ilgili siyasî, idarî, iktisadî ve hukukî gelişmeleri ortaya koymaktadır. Giriş bölümünde; Türk madenciliği ile maden kömürünün tarihçesi hakkında verilen kısa bilgilerden sonra, Ereğli Havzası'nda kömürün bulunması meselesi ortaya konuldu. Birinci bölümde; Ereğli Kömür Madenleri'nin tarihî gelişim içerisinde hangi nezaretler tarafından idare edildiği, ne gibi çalışmalar yapıldığı ve yaşanan diğer gelişmelere değinildi. İkinci bölümde ise; idarî, hukukî ve iktisadî yapı ele alındı. Osmanlı Devleti'nin, sahip olduğu bu zengin ve önemli enerji kaynağından yeterince istifade edemediği, hatta bütün çabalara rağmen bu madenlerin önemli bir bölümünün yabancı sermayenin eline geçmesini engelleyemediği tespit edildi. Bu durumun sebepleri, mümkün olabildiğince ortaya konulmaya çalışıldı. Bu doğrultuda, Ereğli Havzası'nda zaman ve şartların değişmesine bağlı olarak hukukî düzenlemelerin gerçekleştirilemediği, malî problemler yüzünden iyi bir işletme modelinin kurulamadığı belirlendi.

Coal has become the most important source of energy after the Industry Revoluation. This circumstance caused coal mines give a direction to the action for industrialization. Ottoman State has started to feel the need for this source of energy by replacing steam ships instead of other ships since 1830s. Since the required coal was imported from England, It brought an extra load to the national treasury. At that time, coal mine lodes were found in the catchment area of Ereğli. This circumstance made Ottoman State one of the accounted countries having the most important source of energy in- that century. These coal mines not only supplied the requirements of energy both in war times and peace times, but also it was a source of income gradually increasing. However, it was understood that there had been no complete study about the history of the mines that were the most important source of energy for the region and for Ottoman State until today. So, both absence of a study like this and direction of economic factors to the politic developments occuring in XlXth and XXth centuries, had an effect on a study done like this. This research has been explaining the political, administrative, economical and legal developments about the coal mines of Ereğli in Ottoman Period. In the introduction chapter; after some brief information about Turkish mining and history of coal mine, the discovery of coal mine in the catchment area of Ereğli was presented. In the first chapter; which ministries Ereğli coal mines were managed by, what kind of works were done and other circumstances occured in the historical developments were mentioned. In the second chapter; administrative, legal and economic structure were studied. It was understood that Ottoman State, as the owner of this rich and important source of energy, couldn't make use of it sufficiently, even it couldn't prevent an important part of these mines pass into the hands of foreign capital althoug all of the attemps. The reason of this circumstance were tried to be explained as well. Because of these it was determined that legal arrangements for the catcment area of Ereğli could not be made because of the financial problems.