Ebü`l-Leys es-Semerkandi tefsiri tercümesi ilk üç surenin dil özellikleri (inceleme-metin-dizin)

Abstract

VII ÖZET DOKTORA TEZİ EBÜ'L LEYS es-SEMERKANDÎ TEFSİRİ TERCÜMESİ İLK ÜÇ SURENİN DİL ÖZELLİKLERİ Ali ÇİÇEK Danışman : Doç. Dr. Avni GÖZÜTOK 2003-SAYFA: XV+627 Jüri : Doç. Dr. Avni GÖZÜTOK Jüri : Prof. Dr. Recep TOPARLI Jüri : Prof. Dr. H. Nevzat YANIK Jüri : Doç. Dr. Turgut KARABEY Jüri : Doç. Dr. Kazım KÖKTEKİN Bu çalışma, XV. yüzyılın ilk yarısında, Eski Anadolu Türkçesini en iyi yansıtan eserlerin başında geldiği kabul edilen Ebü'1-Leys Tefsiri Tercümesinin ilk üç suresinin dil incelemesini konu edinmiştir. Ebü'l-Leys'in bu eserinin Eski Anadolu Türkçesi devresinde üç yazar tarafından tercüme edildiği, bu tercümelerin de pek çok nüshalarının bulunduğu bilinmektedir. Bugüne kadar, yalnızca bu üç yazara ait olduğu kabul edilen Ebü'l-Leys'in bu eserinin Türkçe tercümeleri, Tarama Sözlüğü için taranmış, fakat üzerlerinde herhangi sistematik bir dil incelemesi yapılmamıştır. Bu araştırma, Giriş haricinde, İnceleme, Metin, Dizin ( Gramatikal İndeks) bölümlerinden meydana gelmektedir. Giriş kısmı kutsal metinler ve dil, Kur'an tefsir ve tercümelerinin Türk dili açısından önemi, eserin yazan ve mütercimi hakkında bilgiler ve eserin dil yapısı ile ilgili.açıklamaları kapsamaktadır. Birinci bölümde, metnin dil özellikleri olarak ünlü ve ünsüzlerin yazılışları, ses değişiklikleri, yapım ekleri, çekim ekleri, kelime çeşitleri ve kelime grupları ve diğer dil bilgisi özellikleri üzerinde durulmuştur. İkinci bölüm, 289 sayfalık harekesiz olan mensur metnin transkripsiyonu ihtiva eder. Eserin Trasnkripsiyonlu çevrisi ise 308 sayfa, 9196 satır ve mükerrerleriyle beraber 118.670 kelimeden meydana gelmektedir. Bu bölümdeki çalışmalar sırasında ortaya çıkan ciddi birtakım zorluklar Eski Anadolu Türkçesi dönemiyle ilgili araştırmalar, örnek metinler ve diğer yardımcı malzeme ile aşılmaya çalışılmıştır. Ayrıca metin, noktalama işaretleri konularak, yeni baştan cümleler halinde teşkil edilmiştir. Üçüncü bölüm, dizine (gramatikal indeks) ayrılmış ve kelimelerin metinde geçtiği yerler işaretlenmiş, örneklerinden beş veya altı tanesi alınarak bçy kısaltmasıyla sınırlandırılmıştır. Metinde geçen önemli kişi ve yer adlarını kısaca açıklayan bir dizin eklenmiştir.

VIII ABSTRACT Ph. D. THESIS LANGUAGE INVESTIGASYON OF THE FIRST THREE SURAS OF THE TRANSLATION OF THE COMMENTARY OF EBU'L LEYS ES SEMERKANDİ Ali ÇİÇEK Supervisor: Assist Prof. Dr. Avni GÖZÜTOK 2003- PAGE: XV+627 Jury: Assist. Prof. Dr. Avni GÖZÜTOK Jury: Prof. Dr. Recep TOPARLI Jury: Prof. Dr. H. Nevzat YANIK Jury: Doç. Dr. Turgut KARABEY Jury: Doç. Dr. Kazım KÖKTEKİN This study, in the first part of the 15th century, dealt with as a subject the language investigation of the first three suras of the Translation of Interpretation belonged to Ebü'1-Leys which was accepted the beginning of the works showed the best The Old Anatolian Turkish. It is known that this work of Ebü'1-Leys was translated by three authors in the period of the Old Anatolian Turkish, there are also a lot of editions of these translations. Until today, it was scrutinized for The Researching Vocabulary The Turkish Translations of this work of Ebü'1-Leys which was accepted belonged to only these three authors, but it wasn't made any language research forms from the divisions of The Investigations, Text, Index (the gramatical Index). The entry chapter, the holy texts and language comprises the importance of the interpretations and translations of The Koran from the point of view of the Turkish Language and the information about the author and translator of the work and the explanations as related to the language structure of the work. In the first chapter, it was told the writings of the vowels and consonants as the specialities of the text, the sound changes, the derivative affix, the terminations, the word patterns and the word groups and the other grammar features. The second chapter contains the transcription of the prose text which is without a vowel point with the 289 pages. The translation with the transcription of the work also consistsof 308 peges, 9196 lines and 1 1 8670 words together with their repetitions. Some difficulties, became existance during this search, were tried to be taken away with the investigations related to the period of The Old Anatolian Turkish, the sample texts and the other helping metter. In addition the text was organized again in the form of the sentences by being written its spelling. The third chapter, it was sperated to the index (the grammatical index) and it was signed the places which were in the text; ifa word was taking position in one lot of place, it was limited with the etc. abbreviation by being taken 5 or 6 numbers of their samples. In addition, it was added a list which explained shortly the names of the person and place.