Gümrük Birliği sürecinde Türkiye`nin dış ticaretinde meydana gelen yapısal değişimler

Abstract

IV ÖZET DOKTORA TEZİ GÜMRÜK BİRLİĞİ SÜRECİNDE TÜRKİYE'NİN DIŞ TİCARETİNDE MEYDANA GELEN YAPISAL DEĞİŞİMLER Sema ÇINAR Danışman : Prof. Dr. Cevat GERNİ 2004-Sayfa: 153 Jüri : Prof. Dr. Cevat GERNİ : Prof. Dr. Muammer YAYLALI : Prof. Dr. R. Metin TÜRKO : Prof. Dr. Hasan ÖZYURT : Doç. Dr. Erol ÇAKMAK Serbest ticaretin önündeki engelleri kaldıran ekonomik entegrasyonlar, büyüme ve ödemeler dengesi üzerindeki makroekonomik etkileri yanında, daha önce korunan ekonominin üretim ve dolayısıyla ticaret yapısında bir takım ayarlamaları ve değişimleri de beraberinde getirmektedir. Bu çalışmanın başlıca amacı, Türkiye'nin dış ticaret yapısında meydana getirdiği değişim etkileri ile Gümrük Birliğinin incelenmesidir. Çalışma, beş bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde, gümrük birliğinin teorik çerçevesi, konu ile ilgili literatürdeki öncü çalışmalar ışığı altında çizilmiştir, ikinci bölümde, dünyada oluşan başlıca ekonomik entegrasyonlardan örnekler alınarak bunların başlangıcı, gelişimi ve mevcut durumu incelenmiştir. Daha sonra, Türkiye-Avrupa Birliği arasındaki Gümrük Birliği, tarihsel bir gelişim sürecinde ele alınmıştır. Üçüncü bölüm, Yunanistan, İspanya ve Portekiz'in ekonomik şartlar açısından Türkiye ile karşılaştırılmasını içerir. Dördüncü bölümde ise, gümrük birliğine ait ampirik çalışmaların geniş bir literatür araştırmasına yer verilmiştir. Literatür araştırması, gümrük birliğinin refah ve birlik-içi ticaret üzerine etkilerini ele alan çalışmalar ile Türkiye üzerine etkilerini inceleyen çalışmalar şeklinde üç temel kısımdan oluşturulmuştur. Beşinci bölümde, ticaret yapısındaki değişimleri yansıtan indekslere ait trend analizleri ve t-testi ile Gümrük Birliği öncesi ve sonrasında Türkiye'nin ticaret yapısında meydana gelen değişimler araştırılmıştır. SITC Rev.2 sınıflandırmasına göre ele alınan 33 mal grubunda yapılan incelemeler sonucunda, Türkiye'nin hala emek- yoğun ile sermaye ve emek-yoğun (karma) ticarette karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olduğu ve ticaret yapısında bu malların ağırlıkta bulunduğu gözlenmiştir. Ancak, Türkiye'nin dış ticaret yapısının, nitelikli işgücü-yoğun mal gruplarına doğru kaydığına dair gelişmeler de tespit edilmiştir.

ABSTRACT Ph. D. THESIS STRUCTURAL CHANGES OF TURKISH FOREIGN TRADE IN THE PROCESS OF CUSTOMS UNION Sema ÇINAR Advisor : Prof. Dr. Cevat GERNİ 2004-Page: 153 Jury : Prof. Dr. Cevat GERNİ : Prof. Dr. Muammer YAYLALI : Prof. Dr. R. Metin TÜRKO : Prof. Dr. Hasan ÖZYURT : Assoc. Prof. Dr. Erol ÇAKMAK Economic integrations lifting the barriers to free trade have brought about some adjustments and changes in production and therefore trade system of the previously protected economy, as well as macro-economic effects on growth and balance of payments. The primary aim of this study is to analyze the Customs Union with its effects on resulting changes in the structure of Turkish foreign trade. The study consists of five parts. In the first part, theoretical framework of customs union is addressed in the light of primary studies in the relevant literature, hi the second part, examples from the main economic integrations realized in the world are studied with an emphasis on their early establishment circumstances, developments and current situations. Then the process of Customs Union between European Union and Turkey is given in a historical perspective. The third part consists of the comparison of Greece, Spain, and Portugal with European Community and Turkey in terms of economical conditions. In the fourth part, a wide literature search of studies about customs union takes place. Literature search is analyzed in three sections as studies dealing with the effects of Customs Union on welfare and intra-union trade and empirical studies dealing with the effects of Customs Union on Turkey. The fifth part is reserved for trend analysis and a t-test belonging to the indexes that reflecting structural changes of trade for the search of changes in the structure of Turkish foreign trade after Customs Union. As a result of the analyses of 33 product groups according to SITC Rev.2, it is observed that Turkey still has a comparative advantage in labor intensive and capital and labor intensive trade and that Turkish foreign trade are substantially charactarized with these products. However, some developments showing a shift towards qualified labor intensive product groups are also observed.