Azerbaycan dokuma sanatında minyatürün yeri

Abstract

Yüzyıllarca Türk kültür ve sanatının merkezlerinden biri olmus Azerbaycan'ın,özellikle de Tebriz'in, kültürel açıdan çevresindeki genis bir coğrafyaya büyük bir katkısıolmustur. Bu bölgede yüzyıllardır zaten var olan sanat çalısmaları, 12. yüzyıldan itibarendaha hızlı yükselise geçmis ve 16. yy. Safevi Devleti döneminde zirveye ulasmıstı.Azerbaycan'da en eski sanat alanlarından biri olan dokumacılık da bu dönemde enyüksek konumuna gelmisti ve özellikle de saray atölyelerinde üretilen halılar ve ipekkumaslar bütün dünyada ün kazanmıslardı. Kumas ve halıların bu denli rağbetgörmelerinin sebebi, onların sadece kaliteli dokunmus olmaları değil, hem dedesenlerinin güzelliğiydi. Özellikle minyatür tarzında resimlerle süslenen konulu kumasve halılar, süslemelerinin zenginliği ile ön plana çıkmıslardı. Süslemelerin konularıarasında saray hayatından alınan sahneler, av sahneleri, ask sahneleri, ziyafet meclisleri,doğa ve bağ- bahçe tasvirleri çok büyük bir ilgi görmekteydi. Ülkenin çesitli sehirlerindefaaliyet gösteren saray imalathanelerinde üretilen bu ürünlerin desenleri, saraykütüphanesine bağlı atölyelerde çalısan Tebriz sanat ekolüne mensup minyatürcüressamlarca hazırlanmaktaydı. ?ste bu nedenle hangi sehirde üretilmesine bağlıolmaksızın, bu ürünlerin hepsinde Tebriz ekolünün özellikleri açıkça görülmekte ve buyapıtlar, Tebriz ekolünün mührünü tasımaktadırlar.Saray atölyelerinde üretilen konulu halı ve kumasların etkisi altında bu dönemdehalk tarafından da konulu halılar üretilmeye baslanmıs, fakat, doğal olarak, onlarınsanatsal seviyesi saray halılarınınkinden asağı olmustur.Konulu kumas üretimi 17. yüzyılın sonlarından itibaren tamamen kesilmis ve birdaha da yinelenmemistir.Safevi Devletinin ve Tebriz ekolünün çöküsünden sonra sarayhalıları kadar muhtesem ve güzel olmasa da, halk arasında konulu halıların üretiminedevam edilmis, zaman-zaman eski konulara dönülmüs, bazen de yeni konular islenmistir.Azerbaycan'da konulu halı dokuma geleneği günümüzde de devam etmekte ve bu günkonulu halıların tasarımıyla hem Kuzey, hem de Güney Azerbaycan'da profesyonelhalıcı-ressamlar mesgul olmaktadırlar.

Azerbaijan has been one of the centers of Turkish culture and art for centuries,and as such, Azerbaijan, especially Tabriz, has made a great cultural contribution to thesurrounding geography. Artistic works that have been in existence for centuries in thearea started to rise rapidly as of the 12th century and reached their peak under the Safavidrule in the 16th century. Textile industry, one of the oldest fields of art in Azerbaijan,reached its highest level in this period and carpets and silk cloths manufactured in royalworkshops in particular gained popularity all over the world. The reason why the clothsand carpets on such demand was not only that they were of high quality but that they hadoriginal and beautiful patterns on them. Especially the cloths and carpets ornamentedwith miniature-like patterns were remarkable for the richness of their ornaments. Amongthe subjects of the ornaments were scenes from royal household, hunting scenes, lovescenes, feast congregations, natural and garden descriptions. The patterns of theseproducts manufactured at court workshops in different cities of the country were preparedby the miniature painters belonging to the Tabriz art school, who worked at theworkshops of royal library. For this reason, the traces of Tabriz school are apparent on allof these products irrespective of the city where they were manufactured and they all carrythe seal of Tabriz school.Under the influence of featured carpets produced at court workshops, the publicalso began to produce featured carpets which naturally fell down the standards of theroyal carpets? artistic level.The production of featured cloth was stopped completely in the late 17th centuryand never repeated again. Though not so magnificent and beautiful as court carpets afterthe collapse of Safavids and Tabriz school, the production of featured carpets wascontinued among the public who also turned to old subjects at times while choosing thenew ones on occasions. The tradition of producing featured carpets is carried on today aswell, and the design of the featured carpets is arranged by professional carpet-paintersboth in the north and the South Azerbaijan.