Lami`i Çelebi`nin Veyse vü Ramin mesnevisi (inceleme-metin-sadeleştirme)

Abstract

Lami'î Çelebi 1472-1532 yılları arasında yaşamış son derece üretken bir şair ve yazardır. Yazmış olduğu eserlerin sayısı kendi ifadesiyle kırktır. Veyse vü Ramin, şiir ve düzyazı şeklinde ve farklı türlerde pek çok eser sahibi olan Lami'î Çelebi'nin hamsesindeki mesnevilerden biridir. Bu mesnevi, konusunu İslam öncesi İran inanç ve ananelerini barındıran ve aslı Pehlevice olan bir hikayeden almıştır. 11. asırda Cürcani tarafından Farsça olarak kaleme alındıktan sonra 1525-1530 yılları arasında Lami'î Çelebi'nin şiir ve hayal dünyasında yeniden biçimlenerek Türkçeye kazandırılmıştır. Mesnevi gerek iki şair, iki ulus ve dönem arasındaki inanç ve düşünce farklarını açığa çıkarması ve gerekse Türk edebiyatında yalnız Lami'î Çelebi tarafından kaleme alınmış olması bakımından ayrı bir öneme sahiptir.Lami'î'nin bu mesnevisinin incelenip çeviriyazı metninin hazırlandığı çalışmamızın giriş bölümünde Veyse vü Ramin mesnevisinin İran ve Türk edebiyatlarındaki yansımaları, Cürcani ve Lami'î Çelebi'nin yazdıkları eserlerin ortak ve farklı yönleri ortaya konmaya çalışılmış, her iki eserin olay örgüsü özet olarak sunulmuştur.Çalışmanın birinci bölümünde Veyse vü Ramin mesnevisi, mesnevi geleneğine göre değerlendirilmiş, eserin kompozisyonu ortaya konmaya çalışılmıştır. İkinci bölümde mesnevi; vezin, redif, kafiye ve başlıklar gibi şekilsel özellikler, anlatımı etkileyen ifade ve dil özellikleri, eserin dokusunda yer alan figüratif unsurlar ve edebi türler bakımlarından incelenmiştir. Bu bölümde ayrıca olaya dayalı bir eser olan mesnevinin, tahkiyeyi oluşturan özelliklere ve anlatım tekniklerine göre de tahlili yapılmıştır. Çalışmanın üçüncü bölümünde yedi ayrı nüshanın okunması sonucu hazırlanan çeviriyazı metin, tenkitli metin yöntemiyle 6765 beyit olarak oluşturulmuş, günümüz Türkçesine aktarılmış, nüshalar tanıtılmış ve metin başlıklarının nüshalarda bulunup bulunmamasına göre bir fihristi hazırlanmıştır.

Having lived between 1472-1532, Lami?î Chalabi is an extremely productive writer and poet. Lami?î Chalabi says that he has written fourty literary works. Veyse vü Ramin is one of the masnevis (a poetic genres in classical Turkish-Persian and Arabic poetry) in Lami?î Chalabi?s hamse (the pentad of masnevi by a poet) among numerous forms of poetry and prose written by him. This masnevi derives its subject from a story in Pahlavish (old Persish), and possesses various pre-İslamic beliefs and traditions set in İran. After being written by Cürcany in Persian in 11th century, the story was rendered into Turkish in the poetic and imaginative world of Lami?î Chalabi. This masnevi is of preliminary importance both in terms of manifesting the distinctions between two poets, two nations and two periods with respect to beliefs and ideas, and its having been written only by Lami?î Chalabi in Turkish Literature.In the introductory chapter of our study, in which the analysis and the transcription text of masnevi by Lami?î Chalabi, the reflections of Veyse vü Ramin masnevi in Persian and Turkish literature, the commn points of the two Works written by Cürcani and Lami?î Chalabi as touched on and the plot of the two Works were presented.In the first section of our study, the masnevi of Veyse vü Ramin was evaluated based in masnevi tradition and its composition was established. In the second chapter, masnevi was analiysed in terms of formal properties such as poetic measure, rhyme and headings, the expression and linguistic properties which affect narration, figurative elements with in the bulk of the work. İn this chapter this masnevi being based juxtaposition of incidences the narrative techniques, the story telling was analysed. In the third chapter of our study, the transcription text which was prepared as a result of reading seven different manuscripts was composed of 6765 couples with critical contextual method rendered into Turkey Turkish, manuscript were introduced and an index of contextual headings was prepared.