Selçuklu Devletlerinde gulam sistemi (tarihsel gelişimi, özellikleri ve uygulanışı)

Abstract

Bu çalışmada, Orta Çağ İslam devletlerinde uygulanan köle orijinli Gulam sisteminin tarihsel seyir içerisinde Selçuklu devletindeki uygulanış tarzı ele alınmıştır. İslami bir müessese olarak ortaya çıkan bu sistem, askeri, siyasi ve sosyal açıdan değerlendirilmiştir. Bu sistem öncelikli olarak İslam toplum hayatında var olan ve çeşitli kıstaslarla hukuki statüsü belirlenen köleliğin süreç içerisinde daha faydalı ve daha düzenli bir yapı haline gelmesiyle meydana çıkmıştır. İslam devletlerinde askeri yapının profesyonel bir mahiyet alması, mevâli'nin askeri aristokrat sınıfını oluşturmasıyla mümkün olmuştur. Askeri alanda etkin bir güç, bu sistemin tam olarak uygulanması neticesinde sağlanmış, böylece idari yapının yetenekli ve sadık yöneticileri bu sistem içerisinden yetişmiştir.Selçuklu devletide klasik bir Orta Çağ devleti olarak bu sistemi uygulamıştır. Abbasi Halifeliği, Gazneli Devleti ve Samanoğulları devletinden etkilenen Selçuklular hem merkezi otoriteyi güçlendirmek hem de ellerindeki mevcut olan insan unsurunu nitelikli bir hale getirmek için bu sistemi sürdürmüşlerdir.Ulaşılan sonuçlar bakımından Selçuklu devletinin dayandığı kurumsal yapının özelliklerinin araştırılmasıyla bu devletin askeri ve idari yapısında etkin olan gulamların merkezi yönetim açısından önemi ortaya konulmuştur. Asur, Babil, Mısır ve İslam devletlerinde var olan köleliğin Selçuklu devletlerinde profesyonel askerliğe yani gulamlığa dönüşmüş olduğu gözlenmiştir.

This study provides an insight about the historical progress of the Gulam system from its origin in the slave system in the Islamic states of the Middle Ages up to its practice in the Seldjukian State. Further it is aimed to evaluate this system which emerged as an islamic institution in terms of its political, societal and military impact. In order to organize and to benefit more from the slave system which could be found in Islamic social life various rights were granted to the slaves which determined their legal status and the result of this was the Gulam system. The professonalization of the militaristic structure in the Islamic states was realized when the the mevali?s became the aristocratic soldiers class. The working of the system resulted in an effective military force and skilful and loyal managers required for the administrative structure were trained within this system.In order to enforce the central authority and to benefit more effectively from the human force at hand the Seldjukians as a typical state in the Middle Ages and who were influenced by the Abbasi?s, Gazneli and the Samanoğulları states also put this system into practice.An evaluation of the institutional features of the Seldjukian state undermines the importance of the Gulam?s, who were effective in the militaristic and administrative structure of the state, for the central authority. The findings of this study also show that the slave system in the Assyrians, Babylonians, Egyptians and Islamic states transformed into a proffessional soldier system, the Gulam system with the seldjukians.