27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi ve 12 Mart 1971 Muhtırası`nın Türk Devlet Teşkilatı ile siyaset hayatına etkileri

Abstract

Türkiye Cumhuriyeti Osmanlı'dan kurumsallaşmış bir bürokratik yapı devralmış, bu yapı yeni yönetimin temel dinamiği olmuştur. 1946 yılına kadar tek parti ideolojisi ve bürokratik bir yapının hâkim olduğu Türkiye Cumhuriyeti, şekilsel de olsa batı normlarında çok partili hayata ancak, II. Dünya Savaşı sonrasının değişen şartlarına ayak uydurabilme zorunluluğundan dolayı geçmiştir. Demokrat Parti ile devlet yapısında siyasal, sosyal ve ekonomik bir dönüşüm yaşanmış ancak bu süreç 27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi ile kesintiye uğramıştır. 27 Mayısla başlayan bu ara rejim, felsefesine uygun bir devlet organizasyonu ve siyasal yapı oluşturmak adına, 1961 Anayasası'nı hazırlamış, bu anayasa ile çoğulcu ve özgürlükçü bir toplum yapısına yönelik düzenlemeler getirilmiştir. Ancak yine aynı anayasa ile egemenlik devlet içerisindeki çeşitli kurumlara dağıtılarak 27 Mayıs öncesinin çoğunluk tahakkümünün önüne geçilmeye çalışılmıştır. Bu uygulama yasama, yürütme ve yargıda ortaya çıkarılan yeni yapılar aracılığı ile bürokrasinin yeniden etken bir güç haline gelişini de sağlamıştır. 1961 Anayasası'nın özgürlükçü ortamı Türk siyasal hayatında çok sesliliği getirmiş, bu yapı da; devam eden dönemde, sosyalist, dinci ve aşırı milliyetçi partilerin ortaya çıkışını kolaylaştırmıştır. Ancak ekonomik, sosyal ve siyasal dönüşümün çok kısa süre içinde karmaşık bir şekilde yaşanması, tıkanıklığı, toplumsal buhranı ve çatışmayı da kaçınılmaz kılmıştır. Toplumsal tabanda yaşanan bu çatışmanın benzeri devlet içerisinde siyasetçi ve bürokratlar arasında yaşanmış, bu da devlet otoritesini zafiyete uğratmıştır. Yaşanan bu süreç 12 Mart 1971 Muhtırası ile durdurulmak istenmiş, askerin müdahalesi ile iktidar partisi yerini, ağırlıklı teknokratların oluşturduğu güdümlü iktidarlara bırakmıştır. Bu dönemde anayasanın özgürlükçü yapısı daraltılmış, devletin yaşam alanı genişletilmiş, birey hak ve özgürlükleri kısıtlanmıştır. Bu ara rejim ancak 1973 seçimleri ile tasfiye edilebilmiş, ancak sivil siyaset kendisinden beklenen çözümü yine üretememiştir.Anahtar Kelimeler: Anayasal Devlet, Bürokrasi, Çoğulculuk, Liberal Ekonomi.

The Republic of Turkey has inherited an institutionalized bureaucratic structure and this structure has become the basis of the new government. Having been dominated by the ideology of totalitarianism and the bureaucratic structure till 1946, the Turkish Republic -even though superficially- passed on the multiparty system in the standards of the west due to having to keep up with the changing post-conditions of the World War II. With Democratic Party; a political, social and economic transformation occurred in the structure of the state, however; this process was interrupted by 27th May 1960 military coup. This interim regime that started with 27th May prepared the 1960 Constitution so as to create a state organization and political structure in accordance with their thought. By this constitution; new regulations, intended for a pluralist and libertarian society, were put into effect. On the other hand, by the same constitution, sovereignty was distributed to several establishments in the state in order to hinder the majority rule before 27th May. This implementation also made bureaucracy an effective power by means of the new forms created in the legislative, executive and judicial. The liberal atmosphere of the 1960 Constitution gave way to polyphony in Turkish political life, and in the meantime, paved the way for the emergence of the socialist, religious and racist parties. However, the fact that economic, social and political transformation happened in a complicated way and in a little while made it impossible to abstain from stoppage, social crisis and conflicts. A similar conflict to that on the social base occurred between the politicians and the bureaucrats in the government and this weakened the state authority. This process was intended to be brought to a standstill by 12th March 1971 memorandum and with the intervention of the army the ruling party was replaced by the controlled governments consisting mainly of technocrats. In this term, the liberal structure of the constitution was constricted, the living space of the state was expanded, individual rights and liberty were restricted. This interim regime was barely able to be liquidated by 1973 elections, yet civil authority could not find the remedy expected.Key Words: Constitutional Government, Bureaucracy, Pluralism, Liberal Economy.