Hicrî I. yüzyıl hadîs tenkîd kriterleri ve ilgili rivayetlerin değerlendirilmesi

Abstract

Hadîs tenkîd faaliyeti akademik hadîs tartışmalarında en çok tartışılan konuların başında yer almaktadır. Bu tartışmalarda özellikle ilk iki nesildeki tenkîd faaliyetleri ön plana çıkartılmakta, günümüzde de benzeri yaklaşımların bilimsel faaliyetlere hâkim olması istenmektedir. Bu çalışma, ilgili tartışmalarda örnek verilen bu zaman dilimindeki hadîs tenkîd faaliyetinin nasıllığına dair bir tespit çalışmasıdır.Bu çerçevede ilk önce hadîs tenkîdini doğuran sebepler üzerinde durulmuştur. Giriş bölümünde bu çerçevede hadîs tenkîdinin doğuşuna etki eden fıtrî, Kur'ânî, nebevî, sosyal ve siyasî etkenler ele alınmıştır.Giriş bölümünün dışında çalışmada ana iki bölüm bulunmaktadır. Birinci bölümde râvilerle ilgili olarak hicrî birinci yüzyılda takip edilen tenkîd kriterleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu meyanda Sahâbe ve tâbiûn neslinin adâlet ve zabt açısından hadîs râvilerini tetkik edip etmedikler, bu açılardan râvilerde var olmasını istedikleri bir takım kriterlerin olup olmadığı, tartışmalarda kullanılan Rivâyetlerin delil olmaya uygun olup olmadıkları ele alınmıştır.İkinci bölümde ise hicrî I. yüzyılda uygulanan hadîs metinlerinin tenkîdine dair rivayet örnekleri ayrıntılı olarak ele alınarak, sübût ve delâlet açısından bütüncül bir bakış açısıyla değerlendirilmiş ve delil olmaya müsait olup olmadıkları ortaya konulmuştur.Çalışma hadîs tenkîd faaliyetlerine dair yürütülen güncel ilmî tartışmalarda kullanılan argümanları tenkîd süzgecinden geçirerek hadîs tenkîd tarihinin sağlam bir temele oturtulmasını amaçlamaktadır.

Hadith criticism takes the lead as one of the most widely discussed topics under academic hadith polemics. In these polemics, criticism activities engaged by the first two generations in particular is foregrounded and the desire to establish the authority of similar approaches in modern scientific activities is worded. Present study aims to detect the way hadith criticism was conducted during the specific period referred in relevant discussions.Within this framework the first step has been to underline the grounds laying the base for the emergence of hadith criticism. Parallel to that framework in the introduction part, inherent, Kur?ânî, Nebevî (related to Prophet Mohammad), social and political causes influential on the birth of hadith criticism have been analyzed.Next to introduction part this study has two main parts. In the first part it has been attempted to determine criticism criteria on ravis (rumours) followed during hijri first century. Furthermore it has been explored whether Sahabah and tabiun (second generation after Prophet Mohammad ) criticized hadith ravis (rumours) in terms of justice and suppression, whether they desired any set of criteria in ravis (rumours) as regards these aspects, whether the rumors mentioned in discussions were appropriate to be defined as evidences.In the second part samples of rumors on the criticism of hadith texts applied in hijri first century have been analyzed at length, analyzed under a holistic view in terms of certainty and implication and set forth whether or not they could be used as evidences.The study aims to establish hadith criticism history on a sound base by filtering through criticism screen the arguments employed in current scientific discussions on hadith criticisms.