Küresel kamusal mallar ve su hakkı

Abstract

21. yüzyılda yaşanan küreselleşme neticesinde kamusal mallar teorisinde çeşitli değişimler ve dönüşümler meydana gelmiştir. Daha önceleri kamusal mal sınıflandırmasına giren bazı mal ve hizmetler yaşanan bu değişim sonucunda küresel bir boyut kazanmıştır. Küreselleşme boyutuyla beraber mal ve hizmet sunumunda da çeşitli sorunlar ortaya çıkmıştır. Bu sorunların çözümüne ulusal ve uluslararası aktörler müdahil olmuştur. Çok uluslu aktörlerin bu mal ve hizmetlerin üretim ve sunumunda aktif rol alması küresel kamusal mal kavramını ortaya çıkarmıştır.1990'lı yıllardan itibaren sınır ötesi aktivitelerin artmasıyla beraber küresel kamusal mal kavramı da gittikçe artan bir önem arz etmeye başlamıştır. Bu kavram ulusal ve uluslararası düzeyde birçok yönüyle inceleme konusu olmaktadır. Küresel kamusal malların faydasından hiçbir ülkenin veya insanın yoksun bırakılmaması ve sunumunda rekabetin olmaması özelliklerinden dolayı bütün ülkeler pozitif veya negatif dışsallık bağlamında bu mallardan etkilenmektedir. Günümüzde halen yoğun olarak tartışılan bu kavram çok farklı sınıflandırmalara tabi tutulmaktadır. Özellikle; sağlık, çevre, barış, güvenlik ve bilgi konuları oldukça büyük bir önem arz etmektedir. Yine son yıllarda ön plana çıkan su ve su hakkı kavramı da tartışılmaya başlanmış ve su hakkının ulusal ve uluslararası boyutu ele alınmıştır. Su hakkının temel bir insan hakkı olarak ele alınması ve suya erişimde kimsenin mahrum bırakılmaması sorunları küresel boyutta etkilerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur.Yapılan bu çalışmada kamusal mallar teorisi temelinde küresel kamusal mallar ele alınmış olup küresel kamusal malların sunumu, sınıflandırması, finansmanı ve küresel kamusal mal olarak bilinen (sağlık, çevre, barış, vb.) temel bazı mal ve hizmetler açıklanmaya çalışılmıştır. Ayrıca su hakkı kavramının küresel boyutları da dikkate alınarak bu hakkın kamusal bir mal mı, ortak bir mal mı veya küresel kamusal bir mal olarak mı ele alınıp alınmayacağı tartışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Kamusal Mal, Küresel Kamusal Mal, Su Hakkı

Some changes and evolutions have occurred in the theory of public goods and services as a result of globalisation which occurred in 21st century. Some goods and services, classified as `public goods? previously, have gained a global dimension as a result of this cahnge. As a result of globalisation dimension various problems have occurred in the supply of goods and services. National and international actors have interferred for the solution of those problems. Active participation of international actors in the production and supply of those goods and services gave birth to the concept `global public goods?.Since 1990?s, with the rise of cross-border activities, the concept `global public goods? has become more and more important. Nationally and internationally, this concept has come up for review with many aspects. All countries are influenced in either positive or negative way in context of externality from those goods by means of their characteristics of being non-rivalry and non-externality for any countries or person. Being still debated intensively, this concept is subject to many various classifications. Especially health, environment, peace, security and information topics have great importance. Moreover, the concepts `water? and `right of water? are started to be debated and international dimension of `right of water? have been dealt with as well as its national dimension. The problems of discussing `right of water? as a basic human right and not depriving anybody of accessing to water have caused the rise of global effects.In this study, as well as investigating `global public goods? in context with public goods theory, their supply, classification, financing and some basic goods and services (such as health, environment, peace etc.) known as global public goods have been explained in details. Besides, taking its global dimensions into account, `right of water? has been discussed whether it should be considered as a public goods or as a common goods or even as a global public goods.Key Words: Public Goods, Global Public Goods, Right of Water