Dokuma sanatlarından minyatüre Türk kültüründe at

Abstract

Tarihsel süreç içerisinde simgesel anlamları içeren birçok şekiller, damgalar ve bu şekiller içerisinde bulunan hayvan motifleri, özelliklede at motifleri, gelenek, görenek, inanç, din, doğa olayları, insanların içinde bulundukları ruh halleri gibi birçok etkenlerden dolayı yaşadıkları dönemi yansıtan motifler oluşturmuşlardır.Tarih öncesi dönemlerden bu yana, insanın var olmasıyla birlikte doğan ve gelişen bu simgeler günümüze kadar gelen ve aynı anlamları içeren fakat dönemlere göre biçimsel olarak farklılaşarak hemen hemen her dönemde karşımıza çıkmaktadır.Orta Asya'dan Anadolu'ya kadar uzanan coğrafyada bulunan sanat, din, inanç, töre, edebiyat, sosyoloji, psikoloji gibi kültür ürünlerinde yer alan at Türk mitolojisinde ve Türk Sanatlarının hemen her dalında karşımıza çıkmaktadır ve bu at motifi süslemenin de ötesinde, menşeisi tarih öncesine dayanan kültürel, dini, felsefi, sosyal ve mitolojik boyutlarıyla toplumun yaşam biçiminde büyük rol oynar.At motiflerinin petrogliflerden ve Türk edebiyatından dikili taşlara, kurganlardan at heykel formlu mezar taşlarına, dokuma sanatlarından seramik, çini levhalar ve minyatüre kadar birçok sanat dalında yer almaktadır.Antik dönem, Ortaçağ ve sonraki dönemlerde de önemli bir sembol olarak kullanılan at motifini Orta Asya Türklerinin birçok eşyalarında ve sonraki dönemlerde de görmekteyiz. Özellikle Büyük Selçuklu dönemi ve Anadolu Selçuklu dönemleri seramik ve çini levhalarında ve Osmanlı dönemi minyatürlerinde sıkça at motifine rastlamaktayız. At, aynı zamanda hükümdarlık gücünü simgelemiş ve birçok hükümdarların atlı tasvirleri sikkeler üzerinde de yer aldığını görmekteyiz. Görülüyor ki at Türklerin savaştaki üstün başarılarının vazgeçilmez, Türk kültürünün en önemli parçası olmuştur.Anahtar Kelimeler: At, Petroglif, Heykel, Mezar Taşları, Dokuma, Minyatür

In the historical period; many shapes, stamps and animal motifs especially horse motifs in these shapes including symbolical meanings have constituted the motifs which reflects that time because of the situation that people were in, such as tradition, custom, belief, religion, nature phenomenon.Since Pre-historical periods; symbols which have been born within the birth of people and developed, are extant and express the same meaning and the symbols which have changed from time to time, confront us almost in every period.The horse which takes place in cultural productions such as sociology, literature, moral rules, psychology, belief, art in the geography from Middle Asia to Anatolia, confronts in almost all areas of Turkish arts and mythology and the horse motif which its origin based on prehistorical period beyond ornamentation, acts a great role with its cultural, religious, philosophical, social and mythological aspects.Horse motifs take place in many branches from petroglyphs, cairns, weaving arts to stelas in Turkish literature, sepulchral monuments formed sculpture, ceramic, tile slabs and miniature.The horse motif which has been used as important figure after ancient period, medieval period, was used by Turks in Central Asia Turks ware. We often confront the horse motif in Ottoman period's miniature and especially Great Seljuk Empire and Anatolia Seljuk Empire tiles. At the same time; we see the horse motif which symbolizes the power of regency, on coins with sultan's description on horse. It is seen that horse has been indispensable of Turks victory in battles and it has been most important piece of Turks culture.Key Words: Horse, Petroglyph, Statue, Grave Stone, Weaving, Miniature