Hakkâri ve çevresinde bulunan havsız kirkitli dokumalar

Abstract

Hakkâri yazılı tarih öncesi çağlardan günümüze kadar birçok medeniyete ev sahipliği yapmış bir yerleşim bölgesidir. Bu bölgeye Sümerler, Urartular, Asurlular, Babilliler ve Medler hâkim olmuştur. Hakkâri ili, önceleri Persler ve Romalılar daha sonra Sasaniler ve en sonunda Araplar ve Türklerin egemenliği altına girmiştir. Tarih boyunca insan topluluklarının uğrak yerleşim yerlerinden biri olmuştur. Bu bölgede yapılan alan araştırmalarında, M.Ö. 100.000 ve 40.000'li yıllara tarihlendirilen orta Paleolatik dönemden başlayarak kısa süreli yerleşmelerin olduğu tarihi kayıtlarda geçmektedir. Hakkâri İli, Doğu Anadolu Bölgesi'nin güneydoğu ucunda 420 10' ve 440 50' doğu boylamları ile 360 57' ve 370 48' kuzey enlemleri arasında yer alan bir sınır ilidir. Hakkâri coğrafi konumu ile bilinen bir yöre iken, aynı zamanda kültürel geleneksel değerlerini kaybetmeden geçmişten günümüze dek taşıyan nadir yöreler arasında da yer almaktadır. Bu yöreyi incelediğimizde halkın hala devam ettirdiği geleneksel dokumacılık ve kendilerine özgü yöresel kıyafetler başta gelmektedir. Anadolu kilimleri, desen özelliklerinin pek çoğunu Orta Asya'dan getirmiş, XIII. Yüzyılda Selçuklular döneminde geliştirmiş ve zamanla her bir yöreye göre kişilik kazandırmıştır. Bir bakıma kilim kadar üzerindeki desen de kültür mirasının kendisidir. Hakkâri kilimlerinde çeşitli hayvan, çiçek, ağaç gibi figüratif motiflerin yanı sıra soyut motifler de yer alır. Hakkâri yöresinde dokunan kilimler onu dokuyan boy veya aşiretin adını alır. Belli bir aşiretin adını alan kilim bir başka aşiret tarafından dokunsa bile ilk dokuyan aşiretin adıyla anılır. Jirki, Herki gibi aşiret adıyla dokunduğu gibi kişi isimleriyle de dokunan (Gülsarya gibi) kilimler de vardır. Bazen de kilime işlenen desenlere göre isim alır; Gülhezar, Gülgever, Lüleper gibi… Hakkâri kilimlerinde çözgü sıklığı, 40/tel, atkı sıklığı ise 230/dm. adettir. Bu sıklık kilimlerin kalitesini ve duruşunu etkilemektedir. Hakkâri yöresi kilimlerinde kullanılan beş temel renk göze çarpmaktadır. Kırmızı ve bordoya yakın ton, lacivert, kahverengi, siyah, beyaz. Yeşil, sarı ve mavi renkler ise ara renkler olarak kullanılmaktadır. Hakkâri yöresinde aynı zamanda parzun, heybe, kolan, tuzluk, çadır vb. dokumlarda dokunmuş olup günümüze kadar az da olsa örnekleri gelmiştir.Anahtar Kelimeler: Kilim, Dokuma, Aşiret.

Hakkâri is settlement region hosted a lot of civilization from written pre historic ages to these days. Sumerians, Babylonians, Urartians, Assyrians, Meds have reigned this region. Firstly Persians and Romans secondly Sassanids and at last Turks and Arabs have reigned Hakkâri province. It has been one of the popular settlement of people during history. This research conducted in this area have shown that there was a short term settlements dated to the beginning of the middle Paleolithic period in 100.000 and 40.000 b.c. Hakkâri is a border city between 420 10' and 440 50' east meridians and 360 57' and 370 48' north latitudes in the edge of southeast of eastern anatolian region. Hakkâri is one of the rare place coming from past to these days with not only its geographical location but also its extant traditional values. When we examine this region, we see that tradional handloom and unique regional outfits which people still have, come first. Many of the characteristics designs of Anatolian rugs come from Central Asia, developped during the Seljuks in XIII century and changed by depending on time and place. Not only Rugs but also the designs are the represents of the culture from this point of view. Hakkâri rugs include in a variety of animals, flowers, trees, abstract motifs as well as figurative motifs. The Rugs woven in Hakkâri take the name of Clan. The Rugs., named after the tribe's first tissue The name of Rugs called the name of Clan weaving it first isn't changed even if it is woven by another Clan. There are both rugs called the name of Clan as Jirki, Herki and the honour of person as Gülsarya. Sometimes, it is possible to see the rugs called by their designs as Gülhezar, Gülgever, Lüleper. The amount of warp is 40/ wire, the amount of wefts is 230/dm. These amount effect the quality and appearence of the Rugs. We can see that five basic colours are uset in the rugs of Hakkâri region. Red and the tone close to bordeaux, dark blue, broun, black and white. Green, yellow and blue are used as intelmediate colours. The weavings as Parzun, Saddlebag, Kolan, Saltcellar, Tent are woven in Hakkâri region and their exemples are stil seen. Key words: Rugs, Weavings, Clan.