Batılılaşma dönemi Rize mezar taşları

Abstract

Mezar ve mezar taşı geleneği çok erken devirlere kadar uzanan bir seyir izlemektedir. İslamiyet'ten önce Türkler, ölümden sonra yaşama inandıkları için ölülerine önem vermiş, onlar için mezar açmış veya mezarları üzerine taş dikmişlerdir. İslamiyet'te en iyi mezarın çabuk kaybolan mezar olduğu düşüncesi kabul görse de mezar yerinin oldukça sade bir tahta veya taş parçası ile belirlenmesi zamanla benimsenmiş bir gelenek olmuştur. Böylece Türk-İslam mezar yapıları ve mezar taşları gelişerek geniş uygulama alanları bulmuş, yapıldıkları dönemlerin sanat anlayışlarını üzerlerinde yansıtarak önemli birer sanat eseri haline gelmişlerdir.Orta Asya'dan Anadolu'ya kadar uzanan geleneksel mezar taşı yapma geleneği ve kültürünün yaşatılmaya devam edildiği Anadolu'nun her ilinde olduğu gibi Rize'de de görülmektedir. `Batılılaşma Dönemi Rize Mezar Taşları` adlı tez çalışmamızda, Türklerde mezar ve mezar taşı geleneği konusuna değinilmiş, katalog bölümünde, Rize il merkezi başta olmak üzere Rize'nin tüm ilçelerinde yer alan mezarlık ve hazirelerde bulunan mezar taşlarından örnekler verilerek genel bir değerlendirmeye gidilmiş ve Rize'de bulunan mezar taşlarının Sanat Tarihindeki yeri tespit edilmeye çalışılmıştır. Toplamda 908 adet mezar ve 1177 adet mezar taşı çalışmaya dâhil edilmiş ve bunlar katalog bölümünde tek tek ele alınarak belgelenmiştir. Tüm bu taşlar değerlendirme bölümünde mezar tipi, mezar taşı tipi, mezar taşı başlıkları, mezar taşlarında yer alan süsleme öğeleri ve kitabeler gibi konu başlıkları altında belli bir tipoloji uygulanarak gruplandırılmıştır. Mezar taşları, öncelikle kendi aralarında, ardından diğer bölgelerdeki örneklerle karşılaştırılmaya çalışılmıştır. Süsleme öğeleri ve başlıklar üzerinde özellikle durulmuştur. Gerek form, gerekse süsleme özelliklerine bakıldığında bölgenin tamamında İstanbul'daki mezar taşları ile olan benzerlik açıkça görülmüştür.Sonuç olarak, Sanat tarihi, tarih, edebiyat gibi birçok bilim açısından önemli bir yere sahip mezar taşları, Rize ilindeki örneklerle değerlendirmeye çalışılmıştır. İncelediğimiz dönem açısından Rize'de bulunan mezar taşlarının önemi vurgulanmış ve bundan sonra yapılacak çalışmalara kaynak olması amaçlanmıştır.

Tombs and tombstone traditions follow a trend dating back to the very early ages. Before Islam, as Turks believed in life after death, they gave importance to their dead, opened the grave or placed tombstone on graves of their dead. Despite the fact that the best grave is the most easily lost is the accepted thought in Islam, it became an adopted traditional to mark the burial place with simple piece of wood or stone over time. Thus, the Turkish-Islamic tombs and tombstones have found wide range of applications over the time of their development; they have become an important work of art by reflecting understanding of that period on themselves.As it is seen in each Anatolian province where traditions and culture of making traditional tombstones extending from Central Asia to Anatolia has being continued to be viable, this is also seen in Rize province. In our thesis study entitled `Tombstone of Rize Province during the Westernization Period`, traditions of tomb and tombstones in Turkish Culture are mentioned, a general evaluation is performed in the catalog section of the thesis by giving examples of tombstones found in cemeteries and graveyards in the city center particularly and all districts of Rize province and the place of the tombs and tombstone of Rize province in the History of Arts are tried to be determined. A total of 908 tombs and 1177 tombstone were included in the study and were individually documented in the catalog section of the thesis. All of these tombstones in the evaluation section are grouped under the titles of topics such as type of tombs, type of tombstone, type of headstone, decorative elements and inscriptions in tombstone by applying a certain typology. Tombstones, primarily among themselves, then it is attempted to compare with samples in other regions. Particularly we focus on the decoration items and titles. Examining both decoration and from features of all tombstones in the region, it is evidently see that they are similar with those found in Istanbul. As a result, the examples of tombstones in Rize province which are important for many sciences such as history, history of arts and literature, are tried to be assessed. The importance of tombstones in Rize Province for the period investigated is emphasized and indented to be a resource to the work to be done after that. Key Words: Rize, Graveyard, Tombs, Tombstone, Decoration