İslamiyet sonrası destanlarda (Battal-nâme, Dânişmend-nâme ve Saltuk-nâme) İslami karakter ve tipler

Abstract

Bir milletin yaşantısını, inançlarını ve kültürel unsurlarını yansıtan destanlar milletlerin kültürel kodlarını taşır. Tarihte kahramanlıkları ile anılan Türkler için de destanlar önemli bir türdür. Türklerin İslamiyet'i kabul etmesiyle destanlarda dini unsurlar büyük bir yer tutmuş, aynı destan dairesini oluşturan ve birbirinin devamı olan Battal-nâme, Dânişmend-nâme ve Saltuk-nâme'de Anadolu'nun Türkleşmesi ve İslamlaştırılması amacı güdülmüştür. Dinin temsilcisi ve yayıcısı olan tip ve kişiler İslamiyet'in destanlardaki etkisini göstermektedir. Çalışmada Battal-nâme, Dânişmend-nâme ve Saltuk-nâme'de bu tip ve kişiler tespit edilmiş, bunların destanlardaki rolleri üzerine durulmuştur. Girişte, İslamiyet'ten sonraki destanlar içerisinde Battal-nâme, Dânişmend-nâme ve Saltuk-nâme'nin yerinden bahsedilmiş, tip ve karakter hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmanın inceleme bölümü kişilik ve tiplerden oluşmaktadır. Tip ve karakterlerin önce tarihi ve menkıbevi hayatları hakkında bilgi verilmiştir. Son olarak tip ve karakter sırasıyla üç destanda görünümleriyle ele alınmıştır. Anahtar kelimeler: Destan, Battal-nâme, Danişmend-nâme, Saltuk-nâme, tip, karakter

Epics reflecting the life, beliefes and cultural elements of a nation carry the cultural codes of nations. Epics are important species for Turks known by heroismes in history. Religious elements kept a great place in epics with adoption of Islam, the goal of Turkification and Islamization of Anatolia pursued in Battal-nâme, Dânişmend-nâme and Saltuk-nâme forming the same epic circle and being continuation of each other. The types and persons who are representative and emitter of religious demonstrate the effect of Islam in epics. In working, such types and persons have been identified in Battal-nâme, Dânişmend-nâme and Saltuk-nâme, emphasized their role in the epics. In the introduction, it has been mentioned about position of Battal-nâme, Dânişmend-nâme and Saltuk-nâme in epics after Islam, given information about type and character. Keywords: Epic, Battal-nâme, Danişmend-nâme, Saltuk-nâme, type, characterThe analysis section of the working is composed of personalities and types.At firt, it has been given information about the historical and epical life of types and personalities.Finally, the types and persons have been dealt with their views in three epics, respectively.