B. D. Spinoza`nın etiğinde Tanrı ve insan problemi

Abstract

Bu çalışmanın gayesi 17. yy'ın sistemli filozoflarından biri olan Spinoza'nın felsefesinde Tanrı anlayışı ile insan özgürlüğünün nasıl ve hangi hallerde mümkün olabileceğini göstermektir. Descartes'ın töz kavramından hareketle dedüktif ussallaştırma ile fikirlerini açıklayan Spinoza, bunu geometrik metodla yapmaktadır. Rasyonalist filozof olarak değerlendirilen Spinoza'ya göre doğru, upuygun, açık ve seçik bilginin modeli matematiktir. Etik de dâhil diğer bütün bilimlerin daha kesin ve net sonuçlar elde etmesi ancak bu yolla mümkündür. Dolayısıyla Spinoza felsefesinde tahayyül ile mantıksal düşünce arasındaki ayrıma dikkat çekerek aklın kriterlerini esas almıştır.Buna göre tezin birinci bölümünde Spinoza'yı, Spinoza yapan nedenler ve felsefesinin alt yapısı yaşamı ile ilişkilendirilerek açıklanmaya çalışılmıştır. İkinci bölümde, Spinoza felsefesinin omurgasını oluşturan Tanrı kavramına, Spinoza perspektifinden bakılarak açıklık getirilmeye gayret edilmiştir. Spinoza'da varlık, töz (cevher), modus (tavır) ve conatus kavramları irdelenmiş, Tanrı'nın doğası hakkında sorunsallaştırma yapılmıştır. Üçüncü bölümde insan özgürlüğünün Spinoza açısından mümkün olup olmadığı problemi ele alınmıştır. Sonuç kısmında ise özgürlüğün Tanrısal kökeni ve insani yönü koşulları ve gerekçeleri ile değerlendirilmiştir.

The purpose of this study is to indicate how and under what conditions God perception and human freedom are possible according to the philosophy of Spinoza, a systematic philosopher in 17th century. Spinoza expresses his ideas with deductive rationalization from the point of essence (matter) concept of Descartes and through geometrical method. Spinoza, regarded as a rationalist philosopher, states that the most correct, ideal and loudest and clearest model of knowledge is mathematics. All other sciences including ethics are possible to provide more absolute and clear results only with this way. Therefore, his philosophy makes a clear distinction between imagination and logical thought and it is based on criteria of mind. The first chapter of this thesis aims to explain the reasons that made Spinoza famous and also the background of his philosophy through association with his life. The purpose of the second chapter is to clarify God concept, backbone of Spinoza philosophy, from the perspective of Spinoza. It also analyzed matter, essence, modus and conatus concepts in Spinoza and problematising about God's nature was also included in that chapter. The third chapter analyzed the problem about the possibility of human freedom from the view of Spinoza. In the result chapter, the divine origin, human dimension, conditions and reasons of freedoms were analyzed.