Jeremy Bentham`ın faydacı ahlak teorisi

Abstract

Bu çalışmamızda, ahlak felsefesine bilimsel bir kimlik kazandırmaya çalışan Jeremy Bentham'ın ahlak felsefesi, fayda ilkesi temelinde ele alınıp, incelenmiştir. Bentham, on sekizinci yüzyılda yaşamış olup, faydacı ahlak teorisinin kurucusu olarak görülmektedir. O, İlkçağ felsefesinden bu yana, ahlak alanında temele alınan hazcılık ve mutlulukçuluğun devamı olarak, sistemli bir faydacı ahlak anlayışı geliştirmiştir. Bentham, bu alanda ortaya koyduğu fikirleri, daha sonradan başta hukuk ve ekonomi olmak üzere birçok alana uygulamıştır.İnsanın, haz ve acı tarafından yönetildiğini savunan Bentham için, bu iki efendi bütün insan eylemlerinin nihai amacı durumundadır. Ona göre insan, olası en büyük mutluluğa ulaşmak istiyorsa, acıdan kaçınmak, hazzı ise elde etmek için çabalamalıdır. Bentham, tam bu noktada, bireysel faydacılıktan, toplumsal faydacılığa doğru bir geçiş yaparak, temel ilkesi olan `en fazla sayıda insanın en büyük mutluluğu` prensibini ortaya koymaktadır. Ona göre, toplum bireylerden oluşan bir yapıdır. Bundan dolayı da, ne bireyin mutluluğu toplumunkinden ne de toplumun fayda ve mutluluğu bireyinkinden ayrı tutulabilir. Öyleyse Bentham için, önemli olan en fazla sayıda insanın mutluluğunun sağlanmasıdır. O bu durumda, psikolojik hazcılık anlayışı aracılığıyla, ahlaki hazcılığa bir geçiş yapmaktadır. Bentham, hazların niteliğine değil niceliğine değer verdiği için, nicel bir haz anlayışını benimsemektedir. Bentham'a göre, insan mutlu olmak istiyor ise, haz ve acılara yönelik nicel bir hesaplama yapmalıdır. Bu nedenle de, Bentham ahlak aritmetiğini geliştirmiştir. O, doğa bilimlerinin yöntemini, bu şekilde ahlak alanına da uygulayarak, bilimsel bir ahlak anlayışı ortaya koymuştur.Anahtar Kelimeler: Jeremy Bentham, Faydacılık, Mutluluk, Haz, Acı, Ahlak Felsefesi

In this study, the moral philosophy of Jeremy Bentham who tried to give a scientific definition to moral Philosophy, is examined with basic of utility principle. Bentham, lived in 18th century, is regarded as the founder of utilitarian moral theory. He has improved a sistematic utilitarian moral view as the continuation of hedonizm and happiness from the first era to present Bentham conducted his ideas in this area into many fields especially law and economy.For Bentham, who says that human is ruled by pleasure and pain, these two masters are among the ultimate of the human's basic objectives. According to him, if human wants to achieve the biggest happiness, he must avoid sadness and struggle to gain pleasure. At this point, Bentham puts fort his basic principle `the biggest happiness of many people` by making a transition from personal utilitiarian (bireysel faydacılık) to social utilitiarian (toplumsal faydacılık). According to him, society is a form built by people. Therefore, neither can the happines of the society nor that of individual be separeted from each other. Then, what is important for Bentham is to make as many oeaple as possible happy. In this situation, he makes a transition to ethic hedonizm view with psychological hedonizm view. Bentham adopts a quantitative view of pleasure because he doesn't care about the quality of the pleasure but the quantiti of it. According to Bentham, if the a human wants to be happy, he has to make a quantitative calculation intended for the pleausre and sadness. Therefore, Bentham built up the moral arithmetic. He put forth a scientific moral view by conduting the natural science's methods into the moral field through this way.Key Words: Jeremy Bentham, Utilitarianism, Happiness, Pleasure, Pain, Moral Philosophy