İzmir Çeşme (Merkez) ve Alaçatı`daki Osmanlı Dönemi mezar taşları

Abstract

Çeşme Musalla Mahallesi Merkez Mezarlık, Çeşme Hacı Mehmet Ağa CamiHaziresi ve Alaçatı Memiş Ağa Cami Haziresi'ndeki Osmanlı dönemi mezar taşlarıtezimizin konusunu oluşturmaktadır. 18.- 19. ve 20 yüzyılın ilk yarısına ait Osmanlıdönemi mezar taşları, Çeşme'nin tarihi açısından da tarihi öneme sahip birer kaynakteşkil etmektedir. Batı Anadolu mezar taşlarıyla ortak özelliklere sahip mezar taşları,dönemin başlıkları, form ve süslemeleriyle de dikkat çeker. Tarihi açıdan büyük önemtaşıyan ve çok fazla bilinmeyen bu mezar taşları, mezarlıklardaki yerlerinde kendisonlarını beklemektedir.Tez çalışmamızda toplamda 205 mezar taşı değerlendirmeye alınmıştır. Mezartaşlarının en erken tarihlisi 1716M, en geç tarihlisi Cumhuriyet dönemine ait 1930tarihli mezar taşıdır. İncelenen mezar taşlarında 108'i erkek mezar taşıdır. Erkek mezartaşlarından 95'i başlıklı olup diğer 13 mezar taşının başlıkları kırık vebulunmamaktadır. Kadın mezar taşlarından 79'u sağlam olup 5'inin başlıkları kırıkdurumdadır. Baş taşları bulunmayan 13 adet ayak taşları tek başlarınadeğerlendirilmiştir.Tez çalışmamızda mezar taşlarını; teknik ve malzeme, mezar tipi, mezar taşı tipi,başlık tipolojisi, süsleme özellikleri ve mezar taşı yazıları olarak altı ana başlık altındainceleyip değerlendirdik. Süslemelerde kullanılan motifler, naturalist ve Barok üslubunetkisi altında kadın mezar taşlarını süslediği kadar erkek mezar taşlarını da süslediğigörülmektedir. Süslemelerde en çok bitkisel motifler kullanılmıştır. Bunun yanındanesneli motifler, geometrik motifler, mimari bezemeli motifler kullanılmıştır. KitabelerSülüs, Celi Süslüs, Ta'lik, Celi Ta'lik, Nesih ve Rık'a hatla yazılmıştır.Süslemeleri ve kitabeleriyle sanat tarihi açısından büyük değer taşıyan mezartaşları, tarih boyunca Türk toplumunda ölüme ve ölen şahısa verilen değerinsomut örnekleridir. Çeşme mezar taşlarında da son dönem bu kültürel uzantınınörneklerini görmekteyiz.Anahtar Kelimeler: Çeşme, Alaçatı, Mezar taşı, Süsleme, Kitabe.

The subject of this thesis is Ottoman period grave stones take place in ÇeşmeMusalla district central cemetary, Çeşme Hacı Mehmet Ağa mosque cemetary andAlaçatı Memiş Ağa cemetary. Ottoman period grave stones belong to 18th-19th andfirst half of the 20th century has also an important historical source for Çeşme's history.The grave stones which have common characteristics with western Anatolian's drawattention with forms and ornaments of the period. These very unknown and importanthistorical gravestones have been waiting for the end of themselves in their places.İn my thesis study 205 grave stones were evaluated in total. The earliest date oftombstones belongs 1716's and the latest date belongs to 1930 in republic period. 108grave stones belong to men among 205 grave stones. 95 male gravestones haveheadgears and 13 of them are broken or don't have any headgears. 79 femalegravestones have headgears and 5 of them are broken. 13 tombs which haven't got anygrave stones were evaluated with their present forms.In my thesis work I examined and evaluated the gravestones under six mainheadings; technic and material, grave type, tombstone type, headgear typology,ornaments and tombstone writings. The motifs used in ornaments under the influnce ofnaturalist, and Baroque style were used not only for female's tombstones but alsomale's tombstones. Floral motifs and architectural decoration motifs were used also.The inscriptions were written Sülüs, Celi Sülüs, Ta'lik, Celi Ta'lik and Rık'acalligraphy.The grave stones valuable in terms of art history with their ornaments andinscriptions are the embodiments of the given value to death and dead person in Turkishsociety throughout the history. We can see the examples of this cultural extension onÇeşme's gravestones.Key Words: Çeşme, Alaçatı, Grave stones, Ornament, Inscription