Beydâvî tefsîri`nin ulûmu`l-Kur`an ve tefsir usûlü açısından tahlîli

Abstract

Bu araştırmada müfessir Beydâvî'nin Envâru't-Tenzîl ve Esrâru't-Te'vîl adlı tefsiri, ulûmu'l-Kur'ân ve tefsîr usûlü açısından incelenmiştir. Araştırmada Beydâvî tefsirinin tanıtılması, Beydâvî'nin ilâhî kelâmı tefsir ederken Kur'ân ilimleri ve tefsir usûlü konularına ne derece temas ettiğinin görülmesi, tefsir metodunun ortaya konulması ve böylelikle yeni yapılacak tefsir çalışmalarına kolaylık sağlayacak bir model sunulması hedeflenmiştir. Bu amaçla, Beydâvî'nin Envâru't-Tenzîl'i baştan sona okunup incelenmiştir.Araştırmada Kur'ân ilimleri ve tefsir usûlü konuları, genel hatlarıyla ele alınmış olup bu alanlarda mevcut olan geniş ilmî birikime ve teferruâta fazla yer verilmemiştir. Daha çok Envâru't-Tenzîl'de geçen Kur'ân ilimleri ve tefsir usûlü konuları üzerinde durularak, Beydâvî'nin tefsir metodu örneklerle ortaya konulmaya çalışılmıştır.Muhtasar bir tefsir olmasına karşılık çok zengin bir içeriğe sahip olması sebebiyle Beydâvî tefsîri, İslam tarihi boyunca, ilim erbâbının ilgi odağı olmuş ve üzerine yüzlerce çalışma yapılmıştır.Envâru't-Tenzîl ve Esrâru't-Te'vîl adlı tefsir; kıraat vecihleri üzerinde durması, dil kâidelerine ve belâgat inceliklerine yer vermesi, yeri geldiğinde itikâdî ve fıkhî mezheplerin de görüşlerine değinip isabetli bulduğu görüşleri aklî ve naklî delillerle desteklemesi, esbâb-ı nüzûlü zikretmesi, kevnî ayetleri yorumlarken bazen ilmi tefsir metodunu kullanması yönüyle çok kapsamlı; ifadelerinin kısalığı yönüyle de muhtasar bir eserdir. Böylesi kapsamlı ve vecîz bir eser, Kur'ân'ın anlaşılmasına büyük katkı sağlamıştır.Anahtar Kelimeler: Beydâvî, Kur‟ân, Envâru‟t-Tenzîl, ulûmu‟l-Kur‟ân, tefsîr usûlü.

In this research, the tafsir of al-Baydawi, entitled Anwar al-Tanzil wa Asrar al-Ta'wil was investigated in terms of ulum al-Qur'an (Qur'anic sciences) and usul at-tafsir (the methodology of Qur'anic interpretations). Within the scope of study, presenting al-Baydawi's tafseer, comprehending to what extent al-Baydawi touches on the issues of Qur'anic sciences and tafsir methodology in interpreting the divine kalam, asserting the tafsir methodology and hereby introducing a model which enables prospective tafsir studies were aimed. For this purpose, al-Baydawi's Anwar al-Tanzil was entirely read and examined.In the research, the issues of Qur'anic sciences and of tafsir methodology were roughly addressed, and available broad scholarly accumulation and the details of subjects were not given wide coverage. Rather, it was dwelled on the Qur'anic sciences and usul at-tafsir mentioned in Anwar al-Tanzil, and al-Baydawi's tafsir methodology was exemplified. Al-Baydawi's tafsir, despite its briefness, has been under the spotlight of scholars and hundreds of studies on his tafsir were done throughout the history of Islam owing to its highly rich content. The tafsir called Anwar al-Tanzil wa Asrar al-Ta'wil is quietly comprehensible with its aspects of laying emphasis on variant readings, including the language rules and eloquence politeness, substantiating the arguments -which were assessed as right among the referred opinions of Islamic theology and jurisprudence schools in the tafsir- with rational and narrated evidences, citing asbab al-nuzul (circumstances of revelation), using sometimes the scientific tafsir in interpretation of cosmological verses; and isa succinct work with regard to the briefness of its expressions. Such a comprehensible and succinct piece has conductedconsiderably to grasp the Qur'an.Key Words: Baydawi, Anwar al-Tanzil, ulum al-Qur‟an, usul at-tafsir.