Kelâm ilminde icmâ delili

Abstract

İcmâ, İslâm dininin teşri kaynaklarından Kur'an ve sünnetten sonra üçüncü sırada yer alan nakli yönü ağır basan şer'i delildir. Genel kanaate göre Hz. Peygamber'in ahirete irtihalinden sonra ortaya çıkmış ve İmam-ı Şafiî tarafından usûlün temel kaynakları içerisine dâhil edilerek sistematize edilmiş, vahyin kaynağı olan Kur'an ve sünnetten çeşitli nasslar ile de temellendirilmeye çalışılmıştır. İlimlerin ayrışmasından sonra İslami ilimler Şafiî'nin yazılı metin haline getirdiği bu usûlden yararlanmaya devam etmiştir. Bunlardan birisi de kelâm ilmidir. Kelâm ilmi hedefine ulaşmak için aklî deliller bağlamında kendisine hizmet edebilecek birçok vesileyi konusu içerisine dâhil etmiştir. Öte yandan kelâm ilmi, İslam kanunlarına göre bir bakış açısı geliştirdiğinden nakli deliller ile de istidlâlde bulunmuştur. Bu nakli delillerden birisi de icmâdır. Akâid ve kelâm bahisleri usûl ilminin ana kaynaklarından birisi olan icmâ delili ile desteklenmiştir.Bu çalışmada şer'i delillerden icmâın mütekellimler tarafından hangi kategoride ele alındığı ve kelâm ilminde nasıl kullanıldığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda icmâın temeli olarak ictihad konusu da ele alınmış; Akâid ve kelâmda ictihadın alanı ve hükmü tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla üzerinde icmâ oluşan kelâmi meselelere çeşitli örnekler verilmiştir.

Ijma is a religious evidence which comes thirdly after Islam's law sources of Qoran and Sunna and the narration side of which is dominant. According to general opinion, it appeared after the death of The Prophet and was taken into the basic sources of methodology and was systematised by Imam Shafi. It was founded with some referances from Qoran and Sunna.After the sciences differantiated from each other, Islamic sciences went on using the methodology written in text by Imam Shafi. One of these sciences is Kalam. To reach its aim, Kalam took many means within the border of mental evidences and which would help it, into its field. Besides that, because of developing a wiew point in accordance with Islamic laws, Kalam used narrative evidences too. One of them is ijma. The sobjects of aqaid and kalam were supported with ijma which is one of the basic sources of methodology. In this study, it is determined, which category the religious evidence of ijma was classified by motekellims in and how it was used in Kalam. In this point of wiew, the subject of ijtihad was evaluated as the basic of ijma; the field and rule of ijtihad in aqaid and kalam was determined. For this purpose, some examples from kalamic problems, on which there is ijma, were given.