Üç şehirde tüketim fonksiyonları

Abstract

Ö Z ET İktisatçılar tüketimle çeşitli yönlerden ilgilenegelmişlerdir : Arz-talep ilişikleri, istihdam seviyesi, beslenme gibi. Yakın mazide ekonometri disiplininin gelişmesiyle, iktisadî olaylarla ilgili araştırmalar kantitâtif bir mahiyet kazanmış ve bu arada tüketim fonksiyonu kavramı özellikle üzerinde durulan bir konu olmuştur. Tüketim fonksiyonu, tüketime etkide bulunan faktörlerin bu etkilerin ' bu etkilerini matematiksel bir formül halinde ifade eden bir denklemdir. Bu fonksiyonda, tüketime bağımlı değişken, tüketime etkide bulunan faktörlere de açıklayıcı değişkenler denilir. Açıklayıcı` değişkenler başlıca üç gruba ayrılmaktadır : iktisadî değişkenler, demografik değişkenler, davranış değişkenleri, iktisadi değişkenler gelir, servet, geçmiş devrelere ait tüketim ve fiyat faktörleridir. Demografik değişkenler, tüketicilerin yaş, meslek, eğitim seviyesi gibi özellikleridir. Davranış değişkenleri ise tüketicilerin pisikolojik durumlarına ait göstergelerdir. Açıklayıcı değişkenler arasında üzerinde en çok durulanı gelir ol¬ muştur. Tüketimin gelirle ilişkisi hakkında ileriye sürülmüş hâlen üç hipotez vardır : mutlak gelir hipotezi, nisbî gelir hipotezi, daimî gelir hipotezi. Mutlak gelir hipotezi Keynes ve takipçileri tarafından savunulmuştur. Bu hipoteze göre tüketim, gelirinin mutlak miktarına bağlıdır. Yani gelir miktarı artınca tüketim de artar. J. Duesenberry'nın teklif ettiği nisbî gelir hipotezine göre, tüketimi, tüketicinin içinde yaşadığı toplumun gelir dağılımı içinde işgal ettiği nisbî yer tayin eder. Meselâ, ayni miktar gelire sahip iki tüketiciden gecekondu semtinde yaşayanı.zenginler mahallesinde oturandan-daha az tüketim yapar. Daimî gelir hipotezini ileri süren M. Friedman'dır. Bu hipoteze göre tüketim ve gelir daimî ve arızî olmak üzere ikişer unsurdan meydana gelir. Aralarında fonksiyonel bir ilişki bulunan.tüketim ve gelir daimi tüketimle-daimî-gelir dır. Daimi tüketim tüketicinin normal olarak yapacağını umduğu tüketimdir. Daimi gelir, tüketicinin normal olarak kazanmaya devam `edeceğini, umduğu gelirdir. Bu üç hipotezden hangisinin diğerlerine nazaran olayları daha iyi açıkladığı üzerindeki tartışmalar henüz sonuçlanmamıştır. :Tüketim fonksiyonları hem zaman serilerinden hem de yatay kesit ; verilerden (aile bütçesi anketlerinden) faydalanarak geliştirilebilir Memleketimizde tüketimle ilgili güvenilir zaman serileri yoktur.` Türkiye ölçüsünde dertlenmiş yatay kesit veriler de mevcut değildir. Sadece bazı şehirlerde münferit aile bütçesi anketleri yapılmıştır.213Biz bu araştırmamızda, üç şehir (Bursa; Samsun, Diyarbakır) deki aile bütçesi anketlerine dayanarak tüketim fonksiyonları geliştirmeye çalıştık. Anketlerde derlenmiş olan bilgiler şu değişkenlere inhisar etmektedir : Tüketim, gelir, hanehalkı fertlerinin cinsiyet ve yaşlan, hanehalkı reisinin mesleği. Hanehalkı reisinin yaşı değişkeni ile mesleği değişkeninin tüketime etkisini ortaya koymak, tüketim fonksiyonunda bunlar için uygun bir spesifikasyon bulunmasını gerektirmektedir. Biz, hanehalklarını bu değişkenler itibariyle sınıflara ayırıp her sınıfı ayrı ayrı ele almak suretiyle spesifikasyon problemini bertaraf ettik. Teşkil olunan sınıflar şunlardır: Sınıf I: Reisi ücret erbabı ve 35 ten küçük- yaşta Sınıf II: Reisi ücret dışı gelirli ve 35 ten küçük yaşta Sınıf III: Reisi ücret erbabı ve 35 ten büyük yaşta Sınıf IV: Reisi ücret dışı gelirli ve 35 ten büyük yaşta Hanehâlkındaki fertlerin yaş ve cinsiyetlerini nazarı dikkate alarak her hanehalkındaki birim tüketici (unit consumer) sayısını hesapladık. Hanehalklarının gelir ve tüketimlerini o hanehalkındaki birim tüketici sayısına böldükten sonra her şehirde her sınıf için üç ayrı tüketim çeşidi itibariyle tüketim fonksiyonları elde ettik. Tüketim çeşitleri, toplam tüketim, gıda tüketimi ve kiradır. Bu fonksiyonlar birim tüketici başına tüketimle gelir arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktadır. Fonksiyonlar için beş matematiksel model denedik. Sonra bu fonksiyonların içinden şu üç kritere uyanları başarılı olarak seçtik : 1-Çoklu determinasyon katsayısı.50' den büyük 2-Katsayılara ait varyanslar küçük 3-Katsayıların cebirik işaretleri bekleyişlere uygun Seçme işlemi sonunda, en başardı fonksiyonları C = k, Y modeli ile C = a + 3 l°g Y modelinin verdiğini gördük. (148) Bunlardan birincisi daimi gelir hipotezine bir yaklaşımdır. Orijinal şekliyle (148) Bu modellerde C: tüketim Y: gelir k, ve (J katsayılardır. 214daimî gelir hipotezini uygulayabilmek için 'bir kaç döneme ait veriler gerektiğinden bu modeli mevcut verilerle tahmin etmemize imkân yoktu. Biz, eldeki veriler daimî tüketim ve daimi gelire bir yaklaşım olarak ka¬ bul edilirse, C = k Y modelinin nasıl bir sonuç vereceğini görmek için bu modeli de uyguladık, ikinci model mutlak gelir hipotezinin bir çeşididir. Tahmin ettiğimiz fonksiyonların incelenmesinden şu sonuçlar elde edilmiştir : 1-Duesenberry'nın nisbî gelir hipotezi en başarısız fonksiyonları yermiştir. 2- Gençlerin dayanıklı mala ait marjinal tüketim eğilimi yaşlılarınkinden yüksektir. 3-Toplam harcamalarla ilgili.olarak, ücret erbabının marjinal tüketim eğilimi ücret dışı gelirli olanlarınkinden yüksektir. 4- Aynı sınıf tarifine giren fakat ayrı şehirlerde oturan hane- halkları arasında, marjinal tüketim eğilimleri bakımından anlamlı farklar vardır. Kanaatımızca bu sonuçlan ihtiyatla karşılamalıdır. Zira bu konularda memleketimizde başka çalışmalar yapılmamıştır. Temennimiz ülkemizde yapılacak başka araştırmalarla bu sonuçların tabkik edilmesidir.

S UM M,A R Y Economists have been studying consumption from djfferent aspects: supply-demand relationships, level of employment, nutrition ete. With the development o£ econometrics during the recent past, research on eco- nomic evenfs has acquired a quantitative nature and in the mean time the concept of consumption function has beeome a topie to which parti- cular attentîon is directed. The consumption f unction is a mathematical formula expressing the relationship between consumption and the f actoirs af feeting'consumption. in this function, consumption is called the dependent variable, 'the f ac- tors affecting consumption are called the explanatory variables. Explana- tory variables are divided into three groups : economic variables, demog- raphic variables, behavioral variables. Economic variables are inceme, wealth, lagged consumption and price. Demographic variables are such characteristics as age, occupation, and educational level of the consumers. Behavioral variables are the indicators of the psychological status of the consumers, Among the explanatory variables, the income variable has been studied most extensively. There are three hypotheses about the relationship bet- ween consumption and income: absolute income hypothesis; relative in¬ come hypothesis; and permanent income hypothesis. Absolute income hypothesis has been defended by Keynes and his followers. According to this hypothesis, consumption depends on the absolute level of income and when income rises there is an associated rise in consumption. Relative income hypothesis, proposed by J. Düesenberry, claims that consumption of a unit is determined by the relative position of the unit in the income distribution of the community in which the unit lives. Forexample, of the two consumers with equal incomes the öne living in slum area will consume less than the öne living among the well-to-do peöple. Permanent income Hypothesis has been developed by M. Friedman. According to this hypothesis both income and consumption are made up of two components: permanent and transitory. The consumption and the income which are related to each other funetionally are the permanent consumption and the permanent income. The permanent consumption is the consumption which the consumer expects to do normally. Likewise, the permanent income is the income which the consumer tlıinks he will -continue to earn under normal conditions. The discussions as to the superiority of these three hypotheses öne compared to each other is stili continuing.; 216The consumption functions can be developed by using either time series data ör cross section data (household consumption surveys). in our country, reliable time series data on consumption is not available. Also, Turkey wide cross section consumption data has not been collected. The data that esists on consumption are those collected by the household consumption surveys conducted in several cities. in this study, an attempt was made to develop consumption functi¬ ons f ör three cities (Bursa, Samsun, Diyarbakır) by using the househald consumption survey data. These data relate to the following variables only: consumption, income, age and sex of household members, and ocçupation of household head. in order to include the variables age and occupation of heusehold head. in order to include the variables age and oecupation of heusehold head in the consumption function a proper spe- cification has to be made as to the mathematical formulation of these variables. This difficult specification problem was eliminated by using these variables as classification characteristics. That is hoüseholds in the sample were classified according to these variables and each class was treated separately. The classes are as follow : Class I : Head of the household wage earner and younğer than 35 Class II : Head of the household non-wage earner and younğer than 35 Class III : Head of the household wage earner and older than 35 Class IV : Head of the household non-wage earner and older than 35. The number of unit consumers was computed in each household by converting every member into unit consumer; The income and the consumption of each household was divided by the number ;of unit.cpn- sumers in it. in the next step three consumption functions were esti- mated, öne for each consumption type by each - class within each city. The consumption types are total consumption, food consumption and rent. These functions express the relationships between consumption per `unit consumer and income per unit consumer. Experiments were. conducted using f ive mathematical models in estimating -the functions. The functions that fulfill the following three requirementşi; were jden- tified as successful: 1- Coefficient of multiple determination is greater than 50 %. 2- Variances of the cpefficients are small.. 21? The consumption functions can be developed by using either time series data or cross section data (household consumption surveys). In our country, reliable time series data on consumption is not available. Also, Turkey wide cross section consumption data has not been collected. The data that exists on consumption are those collected by the household consumption surveys conducted in several cities. In this study, an attempt was made to develop consumption functi ons for three cities (Bursa, Samsun, Diyarbakır) by using the househald consumption survey data. These data relate to the following variables only : consumption, income, age and sex of household members, and occupation of household head. In order to include the variables age and occupation of household head. In order to include the variables age and occupation of heusehold head in the consumption function a proper spe cification has to he made as to the mathematical formulation of these variables. This difficult specification problem was eliminated by using these variables as classification characteristics. That is households in the sample were classified according to these variables and each class was treated separately. The classes are as follow : Class I : Head of the household wage earner and younger than 35 Class II : Head of the household non-wage earner and younger than 35 Class III : Head of the household wage earner and older than 35 Class IV : Head of the household non-wage earner and older than 35. The number of unit consumers was computed in each household by converting every member into unit consumer; The income and the consumption of each household was divided by the number of unit, con sumers in it. In the next step three consumption functions were esti mated, one for each consumption type by each - class within each city. The consumption types are total consumption, food consumption and rent. These functions express the relationships between consumption per `unit consumer and income per unit consumer. Experiments were conducted using five mathematical models in estimating the functions. The functions that fulfill the following three requirements,; were iden tified as successful : 1 - Coefficient of multiple determination is greater than 50 %. 2 - Variances of the coefficients are small.. 2173 -- The algebraic signs of the coefficients meet the expectations. in was seen that the successfull functions were obtained by. these two models: (149.) C = k Y C = a + 3 loğ Y -The first öne of these models is an approximation to permanent income hypothesis. in fact, to estimate the permanent income model in its original version, öne needs data f ör several periods which were not âvailable. This models was used to see how it would work i-f it is as- sumed that the data ön consumption and income approacimates the. per¬ manent consumption and the permanent income. The second model is a yariant of the absolute income hypothesis. The following results were obtained af ter analysing the estimated funcîions : 1-The relative income hypothesis of J. Duesenberry has given the most unsuccessfull functions. 2-The marginal propensity to consume durable goods is higher in the young households than in the older households. 3-Fof the total consumption, the wage earners have a higher marginal propensity to consume than the non-wage earners. 4- There 'are signifieant differences between the marginal pro- pensifies to consume of the households in the same class but living in different cities. : These results should be taken as tentative, since no other study has been done on these topics in Turkey.- These results should be checked by.other studies. (149) in thesp models : C: Consumption Y: income k> a. 3` : Coefficients.- 218