Siretü`n-nebi (tercümetü`z-zarir) inceleme-metin

Abstract

Darir'in Siretü'n-Nebi adlı eseri, xıv. yüzyıl sonlarında, Mısır Memlûk sahasında meydana getirilen ve Oğuzca ( Türkmence ) eserler grubuna giren önemli bir dil yadigârıdır. Yazarın yetiştiği dönemde Erzurum'da çeşitli etnik grupların yer alması, yine eserin yazıldığı bölgenin de çeşitli Oğuz ve Kıpçak etnik unsurlarının yerleşim alanı olması sebebiyle Siretü'n-Nebi, ihtiva ettiği malzeme açısından üzerinde önemle durulması gereken bir eserdir.Tezde üçte birine yakın malzemeyi içine alan birinci cilt üzerinde çalışıldı. Tez giriş, metin, sözlük ve indeks olmak üzere üç ana bölümden meydana gelmektedir.Giriş Bölümü: Erzurumlu Mustafa Darir'in hayatı, eserleri Kıssa-i Yusuf, Fütuhu'ş-Şam, Yüz Hadis ve Yüz Hikâye, Siretü'n-Nebî üzerinde duruldu. Siyer'in tespit edilebilen 56 yazma nüshası tanıtıldı, eser üzerine daha önce yapılan yayınlar ve öğrenci tezleri verildi. Eseri ele alış metodumuz, Siyeri'n dil ve üslubu üzerinde duruldu (s. IV-XCVI).Gramer notları bölümünde Siyer'in imla, ses özellikleri, gramer özellikleri üzerinde duruldu ve genişçe bir bibliyografya eklenerek bu bölüm bitirildi.Metin Bölümü:Siyeri'in Topkapı Sarayı Kütüphanesi Koğuşlar nr: 1001 nüshası esas alınarak Süleymaniye Ktp. Fatih Bölümü nr: 4403, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar nr: 2384 nüshaları karşılaştırıldı, nüsha farkları belirtildi. Metin bölümünde eserin Topkapı Sarayı nüshası transkripsiyonlu olarak verildi (1-559 sayfalar). Nüsha farkları bölümünde karşılaştırmaya alınan iki nüshanın farkları en ince ayrıntılarına kadar belirtildi (560-896 sayfalar).Konusu: Tez olarak hazırladığımız bu kısımda tevhit, Hz. Muhammed'e övgü, dört halife ve Hz. Hasan'la Hüseyin'in methi ile başlar. Sonra şu konulara yer verir: Kitabın tercüme sebebi, Hz. Muhammed'in soyu, Hz. Muhammed'in isimleri, Hz. Muhammed'in nübüvvet nurunun peyġamberden peyġambere nakli, Zemzem kuyusunun hikâyesi, Hz. Abdullah'ın doğumu, Kahin Zerka'nın hikâyesi, Hz. Amine'nin nikâhı, Satıh ve Şık kâhinlerin hikâyesi, Fil kavminin hikâyesi, Hz. Muhammed'in doğumu, Hz. Muhammed'in süt anneye verilmesi, Hz. Muhammed'in isimleri, Hz. Muhammed'in hocaya verilmesi, Hz. Amine'nin vefatı, Abdül-Muttalib'in vefatı, Hz. Muhammed'in Ebu Cehil'le güreşmesi, Hz. Muhammed'in mucizeleri, kıtlık hikâyesi, Hz. Hatice'nin hikâyesi, Hz. Muhammed'in Meysere ile Şam'a ticarete gitmeleri, Hz. Muhammed'in başı üstünde bir bulutun gölge etmesi, bir ejderhanın yollarını kesmesi gibi konular işlenmiştir. Bundan sonraki cilt Hz Peygamber ile Hz Hatice'nin evlenmesi konusu ile başlamaktadır.Sözlük ve İndeks Bölümü: Eserin her kelimesi madde başı yapılarak, metne dayalı sözlüğü ve mufassal gramatik indeksi, Reşit Rahmeti Arat'ın Kutadgu Bilig İndeksi örnek alınarak verildi (897-2127 sayfalar).

Mustafa Darir from Erzurum is one of the great authors of Historical Oghuz Turkishin the fourteenth century. His language is old Anatolian Turkish known as language of the period ofclassical rank of a ruler. However, there is the effect of Azerbaijani and Memluk Turkish at his pronunciation. Darir's works as called `Siretü'n-Nebî` is his fames book that effected to all of Turkish literature after him. I studied the first volume of this book in which contained three of it. My work made of three sections introduction, tax and dictionary and index.In introduction section life of Darir, his books were written and described Siretü'n-Nebî's manuscript copies in some libraries. And language and turn of phrase book, and it's contains, written style were told. The other studies about the Siyer and bibliography were given in this section (Pages IV-XCVI).In the text section critical edition text were made between copy of Topkapı Saray library Dormitory section number 1001 that were selected main copy and Süleymaniye library, Fatih section number 4403 and İstanbu University Library Turkish manuscripts number 2384 (Pages 1-559).Last section is dictionary end index. Every word were translated and its suffix were described and were given copy page number in this section like Kutadgu Bilig index. It is called grammatical index (pages 897-2127).