Türkiye`de toplumsal değişme ve çevre sorunlarına duyarlılık

Abstract

256 ÖZET Bu araştırmanın konusunu, Türkiye'de, hergün giderek' artmakta olan çevre sorunları karşısında, farklı sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyinde bulunan kesimlerin ne ölçüde duyarlı davrandiklarinxn araştırılması oluşturmaktadır. Araştırmanın amacı, araştırmanın sonucunda eldeedilecek bulgulardan yararlanılarak bazı genellemelere giderek, çevre so runlarına çözüm getirmekle görevli ve yetkili kurumlara/ bir ölçüde de olsa,, ışık tutabilmektir. Araştırmada, bilgi toplama aracı olarak, dört bölümden oluşan elli soruluk bir görüşme cetveli kullanılmıştır. Gö rüşme cetvelinin, birinci ve ikinci bölümlerinde, görüşülenlerin kişisel değişkenlerini saptamaya yönelik yirmisekiz soru üçüncü bölümde, çevre sorunlarına duyarlılığı ölçmeyi amaçla yan, onüç soru, dördüncü bölümde ise işyeri sahiplerinin ya da temsilcilerinin çevre sorunlarına karşı duyarlılıklarını saptamaya yönelik dokuz soru yer almıştır. Araştırma, Ankara ili, Çankaya, Altındağ, Mamak ve Elma dağ ilçeleri ile İstanbul ili Eyüp ve Şişli ilçelerinde, Zonguldak ili Karabük ilçesinde, Çankırı ili Yapraklı ilçesi Kavak köyünde, örnekleme usulüyle seçilmiş 500 hane ve 40 işyerinde yapılmıştır.257 Araştırmadan elde edilen verilerin istatistiksel çözümlemesinde ki-kare analizi kullanılmıştır. Ayrıca bazı yan darılım tablolara da yer verilmiştir. Araştırmadan,, aşağıdaki bulgular elde edilmiştir. 1. Çevre sorunlarına kent kökenliler e kasaba kökenlilerden, kasaba kökenliler de köy kökenlilerden daha duyarlı davranmaktadırlar. 2. Köy,f kasaba ve kent gibi farklı yerleşim.merkezle rinde yaşamakta, olanların çevre sorunlarına duyarlılık dereceleri de farklıdır. Bu yerleşim merkezlerinin en alt birimini oluşturan köylerden kentlere doğru gidildikçe çevre sorun larına duyarlılık derecesi- de yükselmektedir. 3. Yerleşim merkezlerindeki nüfus büyüklüğü iler çevre sorunlarına duyarlılık derecesi arasında doğru orantılı bir ilişki bulunmaktadır. Nüfus sayıları arttıkça e çevre sorunlarına duyarlılık derecesi de artmakta f nüfus sayıları azaldık ça,, duyarlılık derecesi de düşmektedir, 4. Kentlerde ait yapısı tamamlanmış hizmet sorunları çözümlenmiş bulunan bölgelerde oturtmakta olanlar,, çevre sorun larına; gecekondularda oturmakta olanlardan daha duyarlı davran maktadırlar. 5. Farklı mesleklerdeki bireylerin çevre sorunlarına duyarlılık dereceleri de farklıdır. Bunlardan e çiftçiler) çevre sorunlarına en düşük, bilim adamları ise en yüksek duyarlılığı gösteren meslekleri oluşturmaktadır.258 6. Erkekler c çevre sorunlarına kadınlardan daha duyarlı davranmaktadırlar. 7. Gençler s çevre sorunlarına yaşlılardan daha duyarlı davranmaktadırlar, S, Bireylerin gelirleri ile çevre sorunlarına duyarlılık dereceleri arasında doğru orantılı bir ilişki bulunmakta dır. Gelir düzeyi yükseldikçe,, çevre sorunlarına duyarlılık derecesi de yükselmekte, gelir düzeyi düştükçe çevre sorunla rına duyarlılık derecesi de düşmektedir, 9. Eğitim düzeyi ile çevre sorunlarına duyarlılık derecesi arasında doğru orantılı bir ilişki bulunmaktadır. Eğitim düzeyi yükseldikçe,, çevre sorunlarına duyarlılık derecesi de yükselmekte ` eğitim düzeyi düştükçe çevre sorunlarına duyarlılık derecesi de düşmektedir. 10. Çevre eğitimi e çevre sorunlarına duyarlılık derece sini artırıcı bir etkendir. il. Çevre sorunlarıyla ilgili yayınlarla araştırma sonuçlarını zamanında öğrenme ile çevre sorunlarına. duyarlılık derecesi' arasında doğru orantılı bir ilişki bulunmaktadır. Çevre sorunlarıyla ilgili yayınlarla araştırma sonuçlarını zama nında öğrenebilme olanağı arttıkça çevre sorunlarına duyarlılık derecesi de yükselmekte, sözkonusu olanak azaldıkça, duyarlılık derecesi de düşmektedir. 12. Çevre sorunlarına yer' veren kitle iletişim araçları, çevre sorunlarına duyarlılık derecesini artırmaktadır./.sı 13. Ülke kaynaklarının kullanılması konusunda duyarlı davranılması gerektiği bilincinde olma» çevre sorunlarına duyarlılık derecesini de yükseltmektedir. 14. Mülkiyet hakkının topluca yararına aykırı olarak kullanılamayacağı bilinci çevre sorunlarına duyarlılık derecesini de yükseltmektedir - 15. Devletin ekonomik faaliyetlere karışmasından yana olanların çevre sorunlarına karşı duyarlılık dereceleri, bu görüşte olmayanlara oranla daha yüksektir, 16» Çevre sorunlarını gündeme getirmenin sanayileşmeyi olumsuz yönde etkileyeceği görüşünde olanlar» çevre sorunlarına karşı duyarsız davranırlarken bu görüşün aksi görüşte olanlar, duyarlı davranmaktadırlar; 17. Kirlenmenin -toplumsal maliyetini hesaplayabilme bi lincinde olanlar çevre sorunlarına karşı duyarlı davranırlarken bu bilinçten yoksun olanlar duyarsız davranmaktadırlar. 18-iş yerleri ile çevre ikilemi arasında kalanlar işlerini çevreye yeğlemektedirler, 19. Kamu sanayi işyerleri çevre sorunlarına,, özel sana yi işyerlerinden daha duyarlı davranmaktadırlar. 20. Son yıllarda çevre sorunlarına az da olsa ilgi duyulmaya başlanmasında sosyo-ekonomik yapıda görülen gelişme devletin konuya eğilme politikaları ve giderek artmakta olan çevre sorunlarının da önemli bir payları bulunmaktadır.

SUMMARY Investigation of how sensibly the parts of the society that are at different socio-economic development levels r act to envirionmental problems growing everyday composes the subject of this investigation. The aim of the investigation is to help,, to a little extent,, the associations charged and authorized to find solutions to environmental problems by making some- generali sations: using. the datum that will ve accumulated at the end of the investigation. An interview table of fifty t questions and four parts is used as an information collecting instrument in the investigation. In the first and second parts of the interview table twenty-eight guestions aiming to fix the personal variables of the interviewed people, in the third -part thirteen questions aiming to measure the sensibility to environmental ' problems and in the fourth part nine questions aiming to fix the sensibility of businessmen to environmental problems take part. The investigation was done in 500 houses and 40 business places that were chosen by sampling method, in Çankayar Aitxn- dağ? Mamak r Elmadağ counties of Ankara province e in Eyüp andzox Şişli counties of Istanbul province, in Karabük county of Zonguldak province and in Kavak village of Yaprak county, Cankxrx province- In statistical analysis of the datum accumu- 2 lated from the investigation 5!x analysis` was used. Besides this some marginal (flat) tables are present. Below datum is accumulated at the end of the investigations 1. People born in cities are more sensible than the ones^ born in boroughs and the ones born in boroughs are more sensible than the ones born in villages, to environmental problems. 2. The degrees of sensibility 'to environmental problems., of people who live in different sites such as village, borough and city are different, too. When we look through city from village, that is the smallest of these sites, the degree of sensibility to environmental problems increases. 3. There is a direct relation between the populations in sites and the degree of sensibility to environmental prob lems. The degree of sensibility to environmental 'problems increases as the population increases and the degree of sensibility to environmental problems decreases as the population density decreases. 4. People who live in regions of the city where infrastructure is completed and service problems are solved are more sensible to environmental problems than the ones who live in shacks.5, The degrees of sensibility of people who have different professions are different too- Small farmers form the least and scientists form the most- sensible professions to environmental problems. 6, Men act more sensibly to environmental problems than women, 7, Young people act more sensibly to environmental prob lems than old people. 8, There is a direct relation between income of individuals and their degrees of sensibility to environmental problems. The- degree of sensibility to environmental problems increases as the income level increases and the degree of sensibility to environmental problems decreases as the income level decreases. 9, There is a direct relation between education level and sensibility to environmental problems. The degree of sensibility to environmental problems increases as the education level increases and the degree of sensibility to environmental problems decreases as the education level decreases. 10. Environment education is a f octor that increases the degree of sensibility to environmental problems. 11. There is a direct relation between learning the results of investigations by the publications about environmental. prob lems on time and level of sensibility,, too. The. degree of sensibility to environmental problems incereases as the possibility of being able to learn the results of investigations by thepublications about environmental problems on time increases and the degree of sensibility decreases as this passibiiity decreases. 12. Mas.s media mentioning environmental problems inc reases the degree of sensibility to environmental problems. 13. Being conscious of the obligation, to act sensibly in using country sources, increases the level of sensibility to environmental problems, too. 14. The conscious that the right of property cannot be used not in accordance with society use, incerases the degree of sensibility to environmental problems, too. 15. The degrees of sensibility to environmental prob lems of ones who support the state intervention to economic activites is higher than the ones who dont support this idea. 16. As the ones who think that bringing environmental problems to lime light will effect industrialization adversely, act without sense to environmental problems, the ones who think in the opposite way act sensibly. 17. As the ones who are concious of ability to calculate the social cost of poullution act sensibly to environmental problems, the ones who are deprived of this conscious act without sense. 18. The ones who must make a choice between their.?> business and environment prefer their business to environment.26' 19. Public industry employment places act more sensibly to environmental problems than the private industry eKşpioynsnt places, 20. The improvement seen in socio-economic structure, states policies dealing with this subject and^ the gradually increase in environmental problems f have an important share in interest ( to a little extent, to environmental problems in recent years.