Türkiye`de planlı dönemde üniversitelerin sayısal hedefleri ve finansmanı (1963-1980)

Abstract

BÖLÜM VI ÖZ3T,S0NIBJ TfB ÖNERİLER Birinci, İkinci, Üçüncü ve Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planlarının uygulandığı 1963 - 1980 yıllara. m içeren 18 yıllık dönemde üniversitelerin harcamaları, öğrenci sayısı, öğretim üyesi sayısı ve öğrenci/ öğretim üyesi oranındaki gelişmeleri irdeleyen bu çalışmada elde edilen bulgular ve bu bulguların ışığında geliştirilen öneriler bu bölümde^gösterilmiştir. Özet Araştırmanın birinci bölümünde, problem, araştırmanın amacı önemi, sayıltılar, sınırlılıklar, ve araştırmada izlenen yöntem tanıtılmıştır. Problem kısmında, e&itimin genel işlevleri, ekonomik ve toplumsal gelişmeye katkısı, 1739 sayılı Milli Süitim -Temel Kanunun* ü a yüksek öğretimin amaç ve işlevleri ve Birinci, ikinci, Üçüncü ve Co: düncü Beş Yıllık Kalkınma Planlarında yüksek öğretimin hedefleri ve gerçekleşmeler, yükseköğretim içinde üniversitelerin yeri, üniversitelerin harcamalarının değerlendirilmesinin yapılması zorunluluğu problem olarak ortaya konmuştur. Araştırmanın amacı bölümünde; üniversitelere yapılan harcamaların etkinliğinin saptanması yanında irdelenecek sorular belirtilmiştir. Araştırmanın önemi bölümünde; üniversitelerde, eğitsel etkinliğin arttırılması için böyle çalışmaların yapılmasının zorunluluğu vurgulanmış tır. Sayıltılar bölümünde; veri kaynakları, sınırlılıklar bolümün de ise araştırmanın kapsamı belirtilmiştir. Yöntem bölümünde; araştırmanın tamamlanan aşamaları ve harcamaların hesaplanmasında ve sayısal gelişim eğiliminin bulunmamada kullanılan yöntem açıklanmıştır. V,, Üniversitedeki gelişmelerin incelendiği ikinci bölümde ;' öğrenci ve öğretim üyesi sayısında-;görülen gelişmeler, öğrenci/ öğretim üyesi oranı, cari harcamalar, öğrenci başına cari harcamalar ortalama birim maliyeti bulunmuştur,.fitre edilen bulgular sonucunda c^ren*; ci ve öğretim üyesi sayısı ile cara harcamaların yıllık ve denem ar ? tış oranları hesaplanarak grafiği çizilmiş tir.Dönem artış oranı.- ca. ri harcamalar %542 t öğretim üyesi sayısı %277 ve öğrenci sayısı % 149 olmuştur. Yıllık ortalama artış oranları ise? % 11,S, o&retirj ü] yesi sayısı %8 ve öğrenci sayısı %5,5 artmıştır. Dönem başında bir öğretim üyesine.,43 öğrenci düşerken, dönem sonunda bu oran 33' e düş - ııa119 müştür. Üniversite öğrencisinin yüksek öğretimi; içindeki yeri 1965 yılında &66 iken, 198U yılında ^43'e düşmüştür. 1963 yılında öğrenci başına cari harcamalar ortalama birim maliyeti 123 3ü5 TL iken 1980 yılında 229 017 TL*ye yükselmiştir. Bir öğrencilik ek kapasite yaratılması için yapılan ortalama yatırımın 1814 649 TL' sı olduğu bulunmuştur. Araştırmanın üçüncü bölümünde / üniversitelerdeki öğrenci sa yısı, öğretim üyesi sayısı, öğrenci/öğretim üyesi oranı, cari ve top lam harcamaların evrimi irdelenmiştir. Her üniversitede her yıl için öğrenci başına cari harcamalar ortalama birim maliyeti bulunmuştu»»- Üniversiteler arasında cari narcamalar ortalama birim maliyeti bakı - mınuan birçok farkın olduğu görülmüştür. Öğrenci sayısı eski !üniver - sitelerde yavaş artarken, yeni kurulan üniversitelerde uaaa hızlı artmıştır. Öğrenci/ ücretim üyesi oranı yeni kurulan üniversitelerde çok yüksektir, örneğin 1979 - İ9ö0 öğretim yılmaa Ankara üniversite. sinde bir öğretim üyesine 25 öğrenci düşerken, Selyuk üniversitesin- de bir öğretim üyesine 144 öğrenci düşmektedir. Bu durum yeni kuru lan üniversitelerde bir çok dersin boş geçmesine neaen olmakta ve verimliliği azaltmaktadır. Üniversitelerde bir öğrencilik ek kapasite yaratılması için ortalama yatırım bulunmuştur*- Araştırmanın dördüncü bölümünde / üniversitelerde bilim dalla', rina göre gelişmeler incelenmiştir. Bilim dallarına göre öğrenci sa. yısı, öğretim üyesi sayısı, öğrenci/ öğretim Üyesi oranı ve cari harcamaların gelişimi ile öğrenci başına cari harcamalar birim maliyeti irdelenmiştir. Farklı üniversitelerin aynı bilim dallarındaki cari harcamalar birim maliyeti ve öğrenci/ öğretim üyesi oranı bakımından fark* in oldw_,u görülmüştür. Ara rmanın beşinci bölümünde j bilim dallarına göre ortalara^ cari harcamalar birim maliyeti ^ulunarak, aynı bilim dallarındaki öğrenci ve öğretim üyesi sayısı ile öğrenci/Özetim üyesi oranır^ak: gelişmeler incelenmiştir. Üniversite öğrencilerinin bilim dallarına göre darılımı incelenmiştir. 1963 J.980 döneminde üniversite öğrencilerinin bilim dallarına göre gelişme en fazla fen ve mühendislik bilim dalında olmuş tur. Daha sonra tıp bilimleri onu izlemiştir, tarım ile sosyal bilimi ve edebiyat bilim^eglâdjâ-eazalma olmakla birlikte toplam idinle - ki pay1 yüksektir.. Özet, sonuç ve önerilerin yer aldığı bu altıncı bölümde / a. - raştırma bölümlere göre genel hatlarıyla kısıca özetlenmiç, elde e- dilen buldular sıralanmış ve varılan sonuçlara göre öneriler ;*h7*İ5-