Kıdem tazminatı fonunun kullanılmasının ekonomik etkileri

Abstract

BÖLÜM III GENEL DE?ERLENDİRME VE SONUÇLAR A- Özet Bu bölümde, çalışmanın önceki iki bölümünde işlenen ana fikirler esas alınarak ve detaya girilmeden, tezin içe riği özetlenmek istenmiştir. Kıdem tazminatı fonunun kulla nılmasının ekonomik etkileri konulu çalışma, Uç bölüm için de oluşturulmuştur. Kavramlar ve bir fon modelinin geliştirilmesi başlı ğını taşıyan birinci bölüm, konuya giriş mahiyetinde olup, bu bölümde kıdem tazminatı kavramına ve finansmanında model oluşturulmasına yer verilerek, daha sonra yer alan, işle tilmesinde model oluşturulması ve ekonomik etkileri başlı ğını taşıyan ikinci bölüme geçişi sağlayacak temel oluştu rulmak istenmiştir. Bu bölüm, kendi içinde iki alt bölüme ayrılarak birinci alt bölümde kıdem tazminatı kurumunun Türk İş Hukukundaki yasal gelişimi, hak kazandıran haller, belirleyen unsurlar ve niteliği ile bu konudaki yasal ça lışmalar üzerinde durulmuştur. Daha sonra aynı alt bölüm içinde bugüne kadar kıdem tazminatı fonu oluşturulması ko nusunda yapılan yasal çalışmaların tümüne yer vermek mümkün olmadığından sadece, 1978 yılında Çalışma Bakanlığı tara fından hazırlanan yasa tasarısı ile Çalışma ve Sosyal Gü venlik Bakanlığı tarafından hazırlanarak Yedinci Çalışma Meclisine sunulan yasa tasarısına yer verilmiştir. Her iki çalışmanın, kıdem tazminatının finansmanının düzenleniş 128129 biçimi esas alınarak, genel bir değerlendirmesi yapılmış tır, îkinci alt bölüm ise, kıdem tazminatının finansmanı ve fon kavramı başlığını taşımaktadır. Bu alt başlık içinde, kıdem tazminatının finansman yöntemi ile kıdem tazminatının finansmanında fon kavramı ekonomik açıdan ele alınarak, fo nun oluşturulma düzeyinin belirlenmesine geçilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümü, fonun işletilmesinde model oluşturulması ve işletilmesinin ekonomik etkileri başlığını taşımakta ve çalışmanın ağırlıklı bölümünü oluşturmaktadır. Bu bölüm, fonun ekonomik büyüklüğü ve işletilmesinde model oluşturulması ile yatırım ortaklığı kanalıyla işletilmesi nin ekonomik etkileri alt başlıklarından oluşmaktadır. Kı dem tazminatı fonunun, ekonomik büyüklüğünün belirlenmesin de, belirleyici unsurlar olarak, tarımdışı işletmelerde si gortalı olarak çalışan işçi sayısı, hizmet süresi, kıdem tazminatı prim ile miktarı çalışmada kabul edilen varsayım lar sonucu, kıdem tazminatı fonunun 1985 yılı sabit fiyatla rı ile 2000 yılındaki ekonomik büyüklüğü tahmin edilmiştir. Bu çalışmalar sonunda getirilecek düzenlemenin, işçi- işveren çıkarlarını dengelemesi yanında, makro seviyede ül kenin sosyal ve ekonomik kalkınmasına olumlu katkıda bulu nacak bir yapıda olması gerektiği kabul edilerek, kıdem tazminatı fonunun işletilmesinde yatırım ortaklığı modeli önerilmektedir. Yatırım ortaklıkları, finansman kurumu ola rak ele alındıktan ve kıdem tazminatı yatırım ortaklığının kurumsal yapısı oluşturulduktan sonra, işleyişinin temel esasları ortaya konulmuştur. Kıdem tazminatları, finansman kaynağı ve servet politikası aracı olarak kabul edilerek, kıdem tazminatlarının kullanılmasının yönlendirilmesine ilişkin önerilere de konuyla ilgili olarak aynı paragraflar içinde yer verilmiştir.130 Yatırım ortaklığı kanalıyla işletilmesinin ekonomik etkileri başlığını taşıyan ikinci alt bölümde, fonun yatı rım ortaklığı kanalı ile işletilmesinin etkileri, ekonomik analizlerde esas alınan kısa ve uzun dönem kavramları açı sından incelenmiştir. Fonun yatırım ortaklığı kanalı ile işletilmesinin kısa dönemdeki muhtemel ekonomik etkilerin den olan ekonomik istikrarın sağlanmasındaki etkinliği, fi yat istikrarının sağlanmasına ve istihdama etkisi olarak ele alınmıştır. Fonun, bu konudaki etkinliğinin yatırım or taklığı kanalıyla işletilmesinin sonucu olarak, bugüne ka dar mevcut sosyal güvenlik fonlarının işletilme biçimlerine nazaran ekonomi üzerinde daha olumlu etki yaratması beklen mektedir. Yukarıda da değinildiği üzere, yatırım ortaklığının bu temel işlevine dayanarak, kıdem tazminatı fonunun yatı rım ortaklığı kanalı ile ekonomik kalkınmanının finansma nında kullanılmasının kısa dönemde para piyasasının geli şimi üzerinde de etkili olacağı kabul edilmektedir. Ayrıca yatırım ortaklığı kanalı ile finansman kaynağı olarak kul lanılan kıdem tazminatları ile gerçekleştirilen yatırımla rın, dış ödemeler dengesi üzerindeki etkilerinin belirlen mesinde dış ticaretin yapısını olumlu yönde değiştirici et kisi ile ekonomik kalkınmanın gerçekleştirilmesinde dış kay naklara bağımlılığı azaltıcı etkileri üzerinde durulmuştur. Bu etkiler, fonun işletilmesinin kısa dönemdeki etkinliği içinde ele alınmıştır. Bunun yanında, kısa dönemdeki etki leri arasında yer alan gelir dağılımına etkisi, genel ola rak gelirin oluşumuna ve dağılımına etkisi ile kıdem tazmi natı prim yükü ve yansıtılması açısından incelenmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünün ikinci alt başlığında,131 kıdem tazminatı fonunun yatırım ortaklığı kanalı ile işle tilmesinin uzun dönemdeki etkileri, sermaye piyasasının gelişmesine etkisi ile yatırım hacmi ve bileşimi üzerindeki muhtemel etkileri olarak ele alınmıştır. Kıdem tazminatı fonunun yatırım ortaklığı kanalı ile işletilmesi, sermaye piyasasını geliştirecektir. İkinci olarak, fon kaynakları nın bu yoldan yatırılabilir hale getirilmesi, toplam yatı rım miktarını artırıcı etki yapacaktır. Bu etkinin derece sinin belirlenmesinde, fon kaynaklarının ne kadarının yatı rımlara ayrıldığı önem taşıyacaktır. Fon kaynaklarının ya tırılabilir tasarruflar haline dönüştürülmesinde, ekonomi nin finansman ihtiyacı esas alınarak yapılan finansman planlaması, yatırımların bileşimi üzerinde etkili ola caktır. Üçüncü bölümü oluşturan genel değerlendirme ve sonuç lar başlığı altında, kurulması amaçlanan kıdem tazminatı fo nunun yatırım ortaklığı kanalı ile işletilmesinin, kısa ve uzun dönemde yol açacağı muhtemel ekonomik etkilerin genel bir değerlendirmesi yapılmaktadır. Bu bölüm özet, sonuç ve öneriler olmak üzere üç alt bölümden oluşmaktadır. Özet bö lümünde, araştırmanın planına sadık kalınarak çalışmanın kı sa bir özeti verilmekte ve tezin konusu ortaya konulmakta dır. Çalışma sırasında yapılan değerlendirmeler, elde edi len sonuçlar sonuç bölümünde yer almaktadır. Burada, kıdem tazminatının kapitalizasyon yöntemi ile finanse edilmesinin sonucunda oluşan fonun, yatırım ortaklığı kanalı ile işle tilmesinin makro-ekonomik etkilerinin ana hatlarıyla ortaya konulması amaçlanmıştır, öneriler bölümünde ise, çalışmanın bir bütün olarak değerlendirilmesine dayanılarak kıdem taz minatının finansmanında, fon oluşturulmasında ve işletilme sinde getirilen önerilere yer verilmiştir.