Lise tür ve kolunun yükseköğretimde akademik başarıya etkisi (Kovaryans analizi ile ilgili bir deneme)

Abstract

BOLÜM V ÖZET, SONUÇ VE ÖNERİLER Bu bölümde araştırmanın problemi, amaç, önem, örneklem, veri kaynaklan, istatistiksel yöntemler ve elde edilen bulgular özetlenmiş, bu bulgulardan elde edilen sonuçlar belirlenmiş, en son olarak da elde edilen bulgu ve sonuçlardan geliştirilmiş olan önerilere yer verilmiştir. Özet Türkiye'de programlan ve amaçlan bakımından farklılık gösteren genel, mesleki ve teknik olmak üzere üç tür ortaöğretim kurumu bulunmaktadır. Yüksek düzeydeki insan gücünü geliştirme görevini üstlenen ve seçme, yerleştirme sınavlarıyla öğrenci alan üniversite ve yüksek okullara, genel ortaöğretim kurumlarının dışındaki mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun öğrencilerin geçişleri uzun süre problem olmuştur. Yükseköğretim Kurulunun 1982 tarihli kararıyla,bu orta öğretim kurumlarından mezun öğrencilerin her tür yükseköğretim kurumuna geçişleri sağlanmıştır. Her toplum sınırlı ekonomik kaynaklarını kullanarak eğitime yaptığı yatırım ve harcamalarının hedefine ulaşıp ulaşmadığını belirlemek ihtiyacı içindedir.Belli bir eğitim kurumuna seçilerek öğrenci alınması durumunda yapılacak seçimin isabeti, olabildiği kadar başarıyı etkileyen etmenlerin bilinmesiyle doğrudan ilişkilidir. Ayrıca yükseköğretim programlarının kapasitelerinin çok kısıtlı olmasına karşın, başarısızlık, 163164 terk ve ilişiği kesilme oranlarının oldukça yüksek olması da başarıyı etkileyen etmenlerin araştırılmasını daha önemli kılmaktadır. Bu nedenlerle, araştırmanın temel amacını, amaçlarına ve programlarına göre çok çeşitlilik gösteren ortaöğretim kurumlarından mezun olan öğrencilerin; yine çok çeşitlilik gösteren yükseköğretim programlarındaki akademik başarılarını karşılaştırmak oluşturmuştur. Diğer bir deyişle YÖK'ün 1982 yılında aldığı karara göre çeşitli ortaöğretim kurumlarından mezun öğrencilerin, sosyal, sağlık, teknik ve temel bilimler alanlarına giren yükseköğretim programlarındaki başarılarını karşılaştırmak amaçlanmıştır. Bu araştırma ile, öğrencilerin mezun oldukları ortaöğretim kurumlarına göre başarılan, yukarıda sayılan bilim alanlarının herbirinde karşılaştırmalı olarak saptandığından,araştırma sonuçlarının öğrencilerin seçimi işlemine ve yönlendirilmelerine yararlı olacağı umulmuştur. Araştırma Ankara Üniversitesinde yapılmış, araştırmanın sağlıklı yürütülebilmesi, birörnekliliğini koruyabilmesi ve kullanılan istatistiksel teknikler nedeniyle bazı sınırlamalar yapmak gerekmiş, bunun sonucunda araştırma kapsamına Ankara Üniversitesine bağlı Fakültelerden dönem usulü öğretim yapan, sosyal, sağlık, teknik ve temel bilimler alanlarındaki aynı tür öğrenci yerleştirme sınavı puanıyla öğrenci alan Fakülte veya Fakültelere bağlı bölümler alınmıştır. Getirilen sınırlamalar sonucu, sosyal, sağlık, teknik ve temel bilimler alanlarına giren fakültelerden sosyal bilimler alanında Eğitim Bilimleri Fakültesinin üç ve Siyasal Bilgiler Fakültesinin üç bölümü; sağlık bilimleri alanında Veteriner Fakültesi; teknik bilimler alanında Ziraat Fakültesinin dört; temel bilimler alanında Fen Fakültesinin üç bölümü araştırma kapsamına girmiştir. Sonuç olarak, 1984-1985 öğretim yılında kayıt yaptırmış ve öğrenim gören toplam 944 öğrenci araştırma kapsamına alınmıştır. Bu165 araştırmada öğrencilerin mezun oldukları lise tür ve koluna göre akademik basan karşılaştırmaları bölümler düzeyinde; söz konusu her bir bilim alanında birden fazla fakülte olduğunda bölümler birleştirilerek fakülte; son olarak da bölüm ve/veya fakülteler birleştirilerek bilim alanları düzeyinde yapılmıştır. Mezun olunan lise tür ve koluna göre öğrencilerin akademik başarı karşılaştırdıklarında bölüm düzeyinde 10 ve daha çok sayıda öğrencisi olan; fakülte ve birleştirilmiş bilim alanı düzeyinde ise 20 ve daha çok sayıda öğrencisi olan lise tür ve kolu alınmıştır. Araştırma için gerekli veriler çeşitli kaynaklardan toplanmıştır. Araştırmada bağımlı değişken olarak kullanılan akademik başarının ölçütü olarak, her bir bölüm veya Fakültede öğrencilerin birinci dönem sonunda alanla ilgili derslerdeki basan durumları alınmış, bu bilgiler sınav sonuç listelerinden elde edilmiştir. Araştırmada kontrol edilen değişkenlerden biri olan lise not ortalamaları (LNO) öğrencilerin kişisel dosyalamadaki diplomalarından alınmıştır. Yine araştırmada kontrol edilen değişken olarak kullanılan öğrenci yerleştirme sınavı puanlan (ÖYSP) ve bağımsız değişken olarak kullanılan öğrencilerin mezun oldukları lise tür ve kollan, aynca geldikleri bölge, öğretim durumlan ve yerleştirildikleri yükseköğretim kurumunu tercih sıralan ile ilgili bilgiler de 1984 ÖSYM kazanan adaylar listelerinden elde edilmiştir. Araştırmada çözümlemelerde temel olarak varyans, tekli ve çoklu kovaryans analizleri uygulanmıştır. Varyans analiziyle öğrencilerin mezun oldukları lise tür ve kollarına göre akademik başarılan arasında fark olup olmadığı saptanmıştır. Tekli ve çoklu kovaryans analizleriyle de, öğrencilerin yükseköğretimdeki başarılarıyla ilişkisi olduğu, başarılarını etkilediği yapılmış bir çok araştırmayla ortaya konmuş olan ve öğrencileri yükseköğretim programlarına yerleştirmede kullanılan^ daha önceki başarılarını gösteren LNO'lan ve ÖYSP'lan tek tek ve birlikte kontrol edilerek bunların basan üzerindeki etkisi dengelenmek istenmiştir. Sonuç olarak, bu iki değişken tek başına ve birlikte kontrol edilerek, mezun olunan lise tür ve kolunun akademik başarıya etkisinin166 daha net olarak saptanması, diğer bir deyişle bu değişkenlerin etkileri yok edilerek mezun olunan lise tür ve koluna göre öğrencilerin dört bilim alanının her birinde akademik başarı farklılıklarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu istatistiksel tekniklerin dışında kovaryans analizinde kontrol edilen değişkenlerin bağımlı değişkenle ilişkili olması gerektiğinden, LNO ve ÖYSP ile akademik basan arasındaki korelasyonlar Pearson Çarpım Moment Korelasyon Katsayısı ile hesaplanmıştır. En son olarak da,varyans analizinde akademik basan ortalamaları, tekli ve çoklu kovaryans analizlerinde de kontrol edilen değişkenlere göre ayarlanmış akademik basan ortalamaları hesaplanmıştır. Tüm analizlerde 0.05 manidarlık düzeyi alınmış, ayrıca 0.01 düzeyinde manidar olanlar da belirtilmiştir. Araştırmada istatistiksel işlemler, Commodore 64 bilgisayarda araştırmacı tarafından programlanarak yapılmıştır. 1984-1985 öğretim yılında Ankara Üniversitesinde sosyal, sağlık, teknik ve temel bilimler alanlarına yerleştirilen öğrencilerden, araştırma kapsamına giren öğrencilerin genel özellikleri; varyans, tekli ve çoklu kovaryans analizleriyle yapılan, mezun olunan lise tür ve kollarına göre akademik başarılarının karşılaştırılması ile ilgili elde edilen bulgular aşağıda özet olarak verilmiştir. Sosyal, sağlık, teknik ve temel bilimler alanlarında öğrencilerin çoğunluğu îç Anadolu bölgesinden gelmektedir. İkinci sırayı sağlık bilim alanı dışında Karadeniz bölgesi almakta, üçüncü, dördüncü ve beşinci sıralarda ise bilim alanlarına göre değişmekle birlikte, Akdeniz, Ege ve Marmara bölgeleri bulunmaktadır. Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri bütün bilim alanlarında altıncı ve yedinci sırada yer almıştır. Sosyal, sağlık, teknik ve temel bilimler alanlarında, ortaöğretim son sınıfta okuyan167 öğrenciler çoğunluğu oluşturmaktadır. Tüm bilim alanları birleştirildiğinde % 18. 01 'i daha önce sınava girmiş ancak yerleştirilmemiş öğrencilerdir. Daha önce sınava girmiş,yerleştirilmiş, ancak kayıt yaptırmamış, kayıtlı, bitirmiş, terk etmiş veya herhangi bir nedenle kaydı silinmiş öğrenciler birarada değerlendirildiğinde, bunlar araştırma kapsamına giren öğrencilerin % 18.64'ünü oluşturmaktadır. Araştırma kapsamına giren öğrencilerin % 55.83'ü ilk 10 tercihine yerleştirilmişlerdir. Bilim alanlarına göre ilk 10 tercihine yerleştirilme oranlan; sosyal bilimler alanında % 56.96, sağlık bilimleri alanında % 85.03, teknik bilimler alanında % 50.00, temel bilimler alanında % 21.14'tür. Öğrencilerin yaklaşık yedide altısının genel lise, dörtte üçünün de fen kolu mezunu oldukları saptanmıştır. Bilim alanlarına göre bakıldığında, genel lise mezunlarının oranının sosyal bilimler alanında % 81.09, sağlık bilimleri alanında % 86.03, teknik bilimler alanında % 89.16 ve temel bilimler alanında da % 90.25 olduğu belirlenmiştir. Fen kolu mezunlarının ise; sosyal bilimler alanında öğrencilerin % 66.74'ünü, sağlık bilimleri alanında % 82.04'ünü, teknik ve temel bilimler alanlarında ise sırasıyla % 83.50 ve % 83.75'ini oluşturduğu saptanmıştır. Lise tür ve kollarına göre akademik basan karşılaştırmalarında ise, sosyal bilimler alanına giren Eğitim Bilimleri Fakültesinin üç bölümünde de modern fen programı dil-edebiyat kolu ile klasik fen programı fen kolundan mezun öğrenciler alınmıştır. Varyans analizi sonucunda, Eğitim Bilimleri Fakültesi Eğitim- Yönetimi ve Planlaması bölümünde,modern fen programı dil-edebiyat kolu ve klasik fen programı fen kolu mezunu öğrencilerinin akademik başarılan arasındaki fark 0.01 düzeyinde manidar bulunmuştur. LNO ve ÖYSP kontrol edilerek yapılan tekli ve bu iki değişken birlikte kontrol edilerek yapılan çoklu kovaryans analizlerinde bu durum değişmemiş, yine hesaplanan F değeri 0.01 düzeyinde manidar bulunmuştur. Ortalamalar dikkate168 alındığında da klasik fen programı fen kolu mezunu öğrencilerinin modern fen programı dil-edebiyat kolu mezunu öğrencilerden daha başarılı olduğu saptanmıştır. Eğitim Bilimleri Fakültesine bağlı Eğitim Yönetimi ve Planlaması, Eğitim Programlan ve Öğretim ve Eğitimde Psikolojik Hizmetler bölümleri birleştirilerek Eğitim Bilimleri Fakültesinde yapılan karşılaştırmaya, 20 ve 20'nin üzerinde öğrencisi olan modern fen programı matematik, modern fen programı tabii bilimler kolu, modern fen programı dil-edebiyat ve klasik fen programı fen kolu mezunu öğrenciler girmiştir. Sosyal bilimler alanına giren Siyasal Bilgiler Fakültesinde Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri bölümünde karşılaştırma yapacak kadar büyüklükte grup bulunmadığından, bu bölümde karşılaştırma yapılmamıştır. Araştırma kapsamına giren diğer iki bölümünden; Uluslararası İlişkiler bölümünde karşılaştırmaya modern fen programı matematik, modern fen programı tabii bilimler ve klasik fen programı kolu mezunu öğrencileri alınmıştır. Siyasal Bilgiler Fakültesine bağlı diğer bir bölüm olan Kamu Yönetiminde, modern fen programı matematik, modern fen programı tabii bilimler, klasik fen programı fen kolu ve imam hatip lisesi mezunlarının akademik başarılan karşılaştırılmıştır. Siyasal Bilgiler Fakültesine bağlı adı geçen üç bölüm birleştirildiğinde, karşılaştırmaya, modern fen programı matematik, modern fen programı tabii bilimler, klasik fen programı fen kolu ve imam hatip lisesi mezunu öğrenciler alınmıştır. Eğitim Bilimleri Fakültesine bağlı üç bölüm ve Siyasal Bilgiler Fakültesine bağlı adı geçen üç bölüm birleştirildiğinde, karşılaştırmaya yedi lise tür ve kolundan mezun öğrenciler girmiştir. Karşılaştırmaya giren lise tür ve kollan; modern fen programı matematik, tabii bilimler ve dil-edebiyat kolu, klasik fen programı fen ve edebiyat kolu, imam hatip lisesi ve endüstri meslek lisesidir. Sosyal bilimler alanında, varyans, tekli ve çoklu kovaryans analizleri ile yapılan169 karşılaştırmalarda,Eğitim Yönetimi ve Planlaması bölümü dışında lise tür ve koluna göre öğrencilerin akademik başarılan arasında manidar bir fark bulunmamıştır. Ayrıca, Uluslararası İlişkiler bölümü dışında, LNO tek başına ve LNO-ÖYSP birlikte kontrol edildiğinde ortalamaların birbirine yaklaştığı, ÖYSP kontrol edildiğinde ise varyans analizinde hesaplananlarla aynı kaldığı saptanmıştır. Uluslararası İlişkiler bölümünde yapılan tüm analizlerde ortalamalarda değişiklik gözlenmemiştir. Sağlık bilimleri alanında araştırma kapsamına giren Veteriner Fakültesinde,modern fen programı matematik ve tabii bilimler kollan ile klasik fen programı fen kolundan mezun öğrenciler arasında yapılan karşılaştırmalarda da bu üç grubun akademik başarılan arasında manidar bir fark olmadığı saptanmış ve sosyal bilimler alanında yapılan karşılaştırmalardan gibi LNO ve LNO-ÖYSP birlikte kontrol edildiğinde grup ortalamaları arasındaki fark azalmıştır. Teknik bilimler alanında, araştırma kapsamına giren Ziraat Fakültesine bağlı dört bölümden Tarım Ekonomisi Bölümünde, temel bilimler alanına giren Fen Fakültesine bağlı üç bölümden de Astronomi ve Uzay Bilimleri ile Fizik bölümlerinde, karşılaştıracak büyüklükte grup olmadığından bölüm düzeyinde karşılaştırma yapılamamıştır. Teknik bilimler alanına giren Kültürteknik, Peyzaj Mimarlığı, Tarımsal Mekanizasyon Bölümlerinin her birinde ve bu üç bölüm ile Tarım Ekonomisi birleştirilerek teknik bilimleri alanı düzeyinde yapılan karşılaştırmalara, modern fen programı Matematik ve klasik fen programı fen kolu mezunu öğrenciler girmiştir. Temel bilim alanına giren matematik ve bu bölümle Astronomi ve Uzay Bilimleri ile Fizik Bölümü birleştirilerek yapılan karşılaştırmalar da yine bu iki grup arasında yapılmıştır. Gerek teknik, gerekse temel bilimler alanında, bölüm düzeyinde söz konusu iki grubun akademik başarılarını karşılaştırmak için yapılan tüm analizlerde, iki grubun akademik başarılan arasında manidar bir fark bulunmamıştır. Ziraat Fakültesi Kültürteknik bölümünde LNO kontrol edildiğinde, Peyzaj Mimarlığı bölümünde ÖYSP,170 temel bilimler alanında da Matematik bölümü ve birleştirilmiş temel bilimlerde yapılan analizlerde,klasik fen programı fen kolu lehine, grupların akademik basanları arasındaki fark artmıştır. Bu durum, klasik fen programı fen kolu öğrencilerinin, bu bölümlerde yukarıda sözü edilen değişkenlerde modern fen programı matematik kolu öğrencilerinden daha düşük ortalamaya sahip oldukları halde; akademik başarılarının daha yüksek olmasından kaynaklanmıştır. Sonuç olarak, dört bilim alanında yapılan varyans, tekli ve çoklu kovaryans analizleriyle yapılan karşılaştırmalarda, Eğitim Yönetimi ve Planlaması bölümü dışında, öğrencilerin mezun oldukları lise tür ve koluna göre akademik başarı arasında manidar bir fark bulunmamıştır. Tüm bölüm, Fakülte ve bilim alanı düzeyinde yapılan karşılaştırmalarda, iki bölüm hariç hepsinde, LNO kontrol edildiğinde karşılaştırılan grupların akademik basan ortalamalarının değiştiği; ÖYSP kontrol edildiğinde ise bir bölümün dışında, varyans analizinde elde edilen ortalamalardan pek farklılık göstermediği saptanmıştır. LNO ve ÖYSP birlikte kontrol edildiğinde ise, genellikle LNO tek başına kontrol edildiğiyle hemen hemen aynı sonuçlar elde edilmiştir. Yapılan onbeş karşılaştırmanın onbirinde, LNO ile akademik basan arasındaki korelasyon katsayısı manidar bulunmuş; ÖYSP ile akademik basan arasında hesaplanan onbeş korelasyon katsayısından bir tanesinin pozitif ve manidar, üç tanesinin negatif olduğu belirlenmiştir. Ancak ÖYSP'larının standart sapmalarının düşük ve karşılaştırılan grupların ÖYSP ortalamalarının birbirine çok yakın olduğu da saptanan bulgular arasındadır. Sonuç Buraya kadar verilmiş olan araştırma bulgularından aşağıdaki sonuçlar çıkarılabilir. Ankara Üniversitesi'nde, araştırma kapsamına giren sosyal, sağlık, teknik ve temel