Ankara ilinde kurumlarda yaşayan yaşlılarda ölüme ilişkin kaygı ve korkular

Abstract

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ÖZET, SONUÇ VE ÖNERİLER Bu bölümde önce araştırmadan elde edilen bulgulara genel olarak değinilecek, daha sonra da ileride yapılacak araştırmalara ve uygulamalara ışık tutabilecek önerilere yer verilecektir. Araştırmada, Ankara ilinde kurumlarda yaşayan yaş lıların ölüme ilişkin kaygı ve korkularının düzeyinin sap tanması amaç edinilmiştir. Genel amaç doğrultusunda, yaş lıların ölüme ilişkin kaygı ve korkuları üzerinde etkili olabileceği düşünülen değişkenlere ilişkin sorular oluştu rularak yanıtları aranmıştır. Araştırmada kullanılmak üze re A. B. D. de geliştirilen ve kullanılan `Death. Anxiety Scale` (ölüm Anksiyete ölçeği) temel alınmış ve kullanılan aracın geçerlik - güvenirlik çalışmaları yapılmıştır. Ölçek araştırmacı tarafından geliştirilen `Bilgi Pormu` ile bir likte, Ankara ilindeki, Seyranbağları Huzurevi ve Keçiören Düşkünler Yurdundaki yaşlıların bir bölümüne uygulanmıştır. Sonuçlar `t` testi, tek yönlü varyans analizi gibi çeşitli istatistiksel teknikler kullanılarak çözümlenmiştir. Bu a raştırmanın belli başlı bulguları şunlardır 1) Bu araştırma kapsamına giren deneklerin genel ö lüme ilişkin kaygı ve korkuları orta düzeydedir. Başka bir deyişle, Seyranbağları ve Keçiören Kurumlarındaki yaşlı de neklerin ölüm kaygı ve korkuları orta düzeyde ve birbirine yakındır.99 2) Deneklerin ölüme ilişkin kaygı ve korkularında yaş gruplarına göre farklılık bulunmaktadır. S eyranb ağları kuru munda ve her iki kurumun birlikte değerlendirilmesinde ` 60 64 yaş` grubunun en yüksek ölüm kaygı ve korkusu gösterdiği saptanmıştır. `70 yaş ve yukarısı ` yaş grubu ise düşük kay gıya sahip bulunmuştur. Bu sonuç, ileri yaşlarda yaşlıların ölüm üzerine düşüncelerinde bir uzlaşıma varabildiklerini dü şündürmektedir. 3) Kurumlarda yaşayan kadın yaşlılar erkeklere göre daha fazla ölüm kaygı ve korkusu yaşamaktadırlar. Her iki kurumda ve kurumların birlikte değerlendirilmesinde, benzer sonuçlar elde edilmiştir. Bu sonuca yol açan, çok çeşitli sosyo-kültürel nedenler olabileceği düşünülmektedir. 4) Yaşlıların öğrenim düzeyine göre Ölüme ilişkin kay gı ve korkularında bir farklılık saptanmamıştır. 5) Kurumda yaşama sürelerinin, yaşlıların ölüme iliş kin kaygı ye korkularında farklılık yaratmadığı saptanmıştır. 6) Yaşlıların kurumda yaşamaktan memnun olma düzeyle rinin, onların ölüme ilişkin kaygı ve korkuları üzerinde et kili olmadığı saptanmıştır. 7) Kurumda yaşayan yaşlıların arkadaş - akraba ziya retçi sıklığının, ölüme ilişkin kaygı ve korkularında fark lılık yaratmadığı saptanmıştır. 8) Kurumda yaşayan yaşlılar içinde önemli bir sağlık sorunu olduğunu belirten yaşlı grubunun ölüme ilişkin kaygı ve korkuları, önemli bir sağlık sorunu olmadığını belirten-lerden daha fazladır. Bu sonuç yaşlıların bedenlerine iliş kin kaygı ve korkularının artması halinde, ölüme ilişkin kaygı ve korkularının da artabileceğini düşündürmektedir. 9) Yaşlıların aylık ortalama gelir düzeylerine göre, ölüme ilişkin kaygı ve korkularında farklılık bulunmakta dır. `101 - 300 bin TL` aylık ortalama geliri olan grup, `Hiç gelirim yok` grubu ve `301 bin TL ve yukarısı` gelir grubundaki yaşlılardan daha düşük ölüm kaygı ve korkusu ya şamaktadır. En fazla aylık ortalama gelir grubunun ölüme ilişkin kaygı ve korkuları diğer gruplara göre daha fazla dır. Araştırma ölüme ilişkin kaygı ve korkular konusunda ülkemizde yapılan ilk araştırma olması ve yararlı bulgular ortaya koyması açısından önemli görünmektedir. Araştırma nın bulguları yaşlılara götürülecek, Gerontoloji hizmetle ri ve Gelişim Psikolojisi, Klinik Psikoloji, Psikiyatri, Tanatoloji araştırmaları açısından önem taşımaktadır. An cak araştırmanın bazı sınırlılıkları da vardır. İleride bu konuda yapılacak araştırmalarda, benzeri sorunların önüne geçebilmek için bazı önerilerde bulunulabilir. Araştırmada kullanılan `Ölüm Anksiyete Ölçeği` ülke mizde ilk kez uygulanan bir araçtır. Bu araştırma için ara cın `görünüş geçerliği` ve `test - yeniden test` güvenirli ği çalışmaları yapılmıştır. Araç üzerinde diğer geçerlik ç alışmalarının bir veya bir kaçının daha yapılması uygun ola bilir. Bu araştırma, değişik örneklem grupları üzerinde ya pılabilir. Böylece, ergenlik, yetişkinlik ve yaşlılık dönem lerine ilişkin ölüm kaygı ve korkuları karşılaştırılabilir. Diğer yandan, değişik örneklem grupları ile çeşitli bölgelerde101 yapılan araştırmalarla, ölüm Anksiyete Ölçeğinin Türkiye norm larını elde etmek mümkün olabilir. Ölüme ilişkin kaygı ve korkular üzerinde etkili olabi leceği düşünülen, dinsel inanç, kendilik kavramı, kendini ger çekleştirme düzeyi v.b. konularda batılı araştırmacılar tara fından birçok araştırma yapılmıştır. Ölüm Anksiyete Ölçeği kullanılarak yukarıda belirtilen çeşitli değişkenlerin ölüme ilişkin kaygı ve korkular üzerindeki etkisi araştırılabilir. Araştırmacılar, ölüme ilişkin kaygı ve korkuların ge nel kaygı ve korkulardan etkilendiğini belirtmektedirler. Ko nuyla ilgili yapılacak araştırmalarda Ölüm Anksiyete ölçeği yanısıra genel kaygı ve korkuları ölçen daha önce geçerlik ve güvenirlik çalışmaları yapılmış olan çeşitli araçlar kul lanılabilir. Böylece elde edilecek karşılaştırmalı sonuçlar ölüme ilişkin kaygı ve korkular konusunda daha. kapsamlı bil giler verebilecektir. Bu araştırma esnasında her iki kurumda çok yüksek ölüm kaygı ve korkusu gösteren yaşlılar olduğu gözlenmiştir. Yaş lılara hizmet veren kurumlarda çalışan personelin yüksek ö lüm kaygı ve korkusu yaşayan yaşlılara yardım konusunda eği tilmeleri önem taşımaktadır. Araştırmada kadınların ölüme ilişkin kaygı ve korkula rının erkeklere göre yüksek olduğu saptanmıştır. Bu sonuca neden olan faktörlerin anlaşılabilmesi için, sosyal, kültü rel ve psikolojik araştırmalara gereksinim vardır. Diğer yan dan orta düzeyde aylık gelire sahip olan deneklerin düşük ö lüme ilişkin kaygı ve korkularının nedenini anlayabilmek için102 aylık gelir dışındaki değişkenlerin etkilerini araştıracak çok boyutlu araştırmalar, daha sağlıklı veriler elde edilme sine yardımcı olabilecektir. Sistematik duyars ızlaştırma, implosive terapi v.b. davranışçı teknikler ölüm kaygı ve korkularının azaltılma sında batılı terapistlerce kullanılan tekniklerdir. Ülke mizde de bu teknikler kullanılarak yapılan deneysel araş tırmalar yaşlılara götürülecek psikolojik hizmetler için ön em taş ımakt ad ır.