Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi eğitim önlisans programının değerlendirilmesi

Abstract

199 IV. SONUÇLAR VE ÖNERİLER A. ÖZET Bu araştırma, An. Ü. Açıköğretim Fakültesi Eğitim Önlisans Programı' nın mevcut durumunu inceleyerek programı tamamlayan öğrencilerin programa ilişkin görüşlerini saptamak, sorunları belirlemek ve temel eğitim kademesine öğretmen yetiştirmede yararlanılabilecek bir önlisans eğitim program modelini sistem yaklaşımı içinde önermek amacıyla yapılmıştır. Araştırmaya veri sağlamak üzere, Türkçe ve İngilizce kaynaklar taranmıştır. Daha sonra, bilgi toplama aracı geliştirilmiş ve ön demeleri yapılmıştır. ön demeler sonucunda, gerekli değişiklikler yapılarak bilgi toplama aracına son şekil verilmiş ve çoğaltılmıştır. Kademeli örneklem yoluyla seçilen Ankara'nın Çankaya İlçesi sınırları içindeki ilkokullar sosyo ekonomik düzeylerine göre gruplandırıldıktan sonra bu okullarda görev yapan 692 öğretmen metodoloji bölümünde değinilen şekilde, belirlenmiştir. Geliştirilen bilgi toplama aracı, araştırmacı tarafından okul müdürlerinin de yardımıyla dağıtılmış 've toplanmıştır. Bilgi toplama aracı ile elde edilen veriler `IBM (PC) Elektronik Veri İşleme` sisteminde işlemiş ve çözümlenmiştir. Elektronik veri işleme sisteminden alınan çıktılar, `Bulgular ve Yorumlar` bölümünde aşağıda belirtilen iki200 başlık altında toplanarak, yorumlanmıştır. A. Kişisel Bilgilere İlişkin Bulgular ve B. Eğitim önlisans Programı'nın Eğitsel Süreçlerine ilişkin Bulgular. Verilerin yorumlanmasında, çapraz tablolar, kay-kare, yüzde ve frekans dağılımlarından yararlanılmıştır. B. SONUÇLAR Bir ülkede, yeni nesillerin yetişmesinden geniş ölçüde o ülkenin eğitim sistemi sorumludur. Atatürk `Muallimler yeni nesil sizin eseriniz olacaktır` derken, eğitim sistemi içerisinde genç kuşakların yetiştirilme sinde öğretmenin lokomotif rolünü ve ona yüklenen sorumlulukları açıkça ifade etmiştir. Gelecek kuşakların yetişmesinde önemli görevleri olan öğretmenin f ilköğretim kademesindeki sorumluluğu ise daha da ağırdır. Çünkü, eğitim sistemi içerisinde ilk basamak olarak tanınan İlköğretim, çocukların gelecekteki eğitim ve öğretimleri ni de etkileyen bir öğretim kademesidir. 1973 yılına kadar İlköğretmen okulu mezunları, İlköğretim kademesine öğretmen olarak atanmaktaydı/ 1973 yılında çıkarılan 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu'nun ilkokul öğretmenlerinin yüksek öğrenimli olmasını gerektiren 43. maddesi gereğince; ilkokullara öğretmen yetiştirmek üzere lise sonrası ` İki Yıllık Eğitim Enstitüleri` kurulmuş ve İlköğretmen Okulları, öğretmen liselerine dönüştürülmüş tür. 1981 yılında 2547 sayılı `Yüksek öğretim Kanunu` tüm öğretmen yetiştiren kurumları üniversite, bünyesinde201 toplamıştır. Bu kanuna dayalı olarak çıkarılan 28.3.1983 tarihli 41 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile `İki Yıllık Eğitim Enstitüleri`, `Eğitim Yüksek Okulları` adını almıştır. Ancak, 1973-1974 öğretim yılı öncesinde İlköğretmen okullarından mezun öğretmenler, sistem içerisinde görev yaptıklarından bu öğretmenlere yönelik olarak, Açık Öğretim Fakültesi tarafından 1985 yılında `Orta öğretimi! ilkokul öğretmenlerine uzaktan öğretim yolu ile önlisans kazandırma projesi` hazırlanmıştır. Amacı, 1986'da `Eğitim önlisans Programı` adı altında öğretime başlayan bu programın değerlendirmesini yapmak ve ilköğretim kademesine öğretmen yetiştirmede yararlanılabilecek bir önlisans eğitim programı modelini sistem yaklaşımı içerisinde önermek olan bu araştırmada elde edilen sonuçlar sistematik olarak aşağıda verilmiştir. 1. İlköğretim kademesinde görev yapan kadın öğretmenlerin oranı erkeklere göre daha fazladır. Yaş kategorisi açısından, örnekleme gir.en öğret menler arasında 30-35 yaş grubunun altında, öğretmen bulunmamaktadır. öğretmenlerin çoğunluğu ise 11-16 yıllık kıdeme sahiptir. Araştırmaya katılan öğretmenlerin çoğunluğu EÖP'nı Eylül döneminde tamamlamıştır.202 2. `EÖP'nin Eğitsel Amaçları Nedir` boyutundaki amaçlar, öğretmenlerin 2/3'si tarafından yeterli bulun muştur. Programın, hizmet içi eğitime yönelik eğitsel amaçlarından olan iş başına yetiştirme` ve `öğretmenin kendisini geliştirmesi` amaçları genellikle yeterli bulunmuştur, öğretmenlerin, bu amaçları yeterli bulma oranları sosyo-ekonomik düzeye bağımlı olarak farklılık göstermektedir. Programın duyuşsal amaçlarından olan `Yüksek öğretim diploması kazandırma` ve `Birinci dereceye kadar terfi ettirme` de yüksek oranlarda benimsenmiştir. Programın; bilişsel amaçlarıyla ilgili olan `Alan bilgisi konusunda bilgi kazandırma` en az kabul görürken ` Meslek bilgisi konusunda bilgi kazandırma` çok daha fazla kabul görmüştür. 3. EÖP muhteva boyutunda özellikle öğretmen ihtiyacına yönelik olma, bireysel, mesleki ve sosyal sorunlarına çözüm getirme yetersiz bulunmuştur. Ayrıca, öğretmenlerin muhteva kategorilerinin ağırlığı konusundaki görüşleri öncelik, meslek bilgisinde olmak üzere genel kültür ve alan bilgisi olarak belirlenmiştir. 4. EÖP'nin özünü oluşturan basılı materyallerde, ünitelerin bir kaçının bir araya gelmesiyle fasiküller oluşturulmaktadır, ünitenin girişindeki amaçlar, davra-203 nışsal amaç cümlesi olarak ifade edilmiş ve konuya geçmeden, ünitenin içerik- düzenine ve nasıl sunulacağına ilişkin bilgiler yer almıştır. Bu düzen öğretmenlerce, öğrenmeyi olumlu yönde artırıcı unsur olarak belirlenmiş tir. ünitelerin yazılı anlatımlarının anlaşıldığı, akıcı ve zevkle okunacak bir üslûpta yazılması ve görsel öğelerle desteklenmesi uzaktan öğretimde kullanılan basılı materyaller için çok önemli olduğu halde, öğret menlere göre buna gerekli önem verilmemiştir. Ünite sonlarında yer alan özetler, öğrenmeyi kolaylaştırması açısından yararlı bulunurken ünitelerin daha iyi öğrenilmesi amacıyla ünite sonunda öneriler kaynaklara öğretmenler çoğunlukla (özellikle de alt sosyo-ekonomik düzeydeki okullarda görev yapanlar) ulaşamamışlardır. 5. Uzaktan öğretimin en önemli özelliği, bu tür programlarda öğrencilerin kendi öğrenme hızlarına göre ilerleme olanağını bulmamalarıdır. EÖP'na katılan öğret menlerin çoğunluğu (kararsızlıklarla birlikte %54'ü), programda kendi öğrenme hızlarına göre ilerleme esnekliğinin olmadığını belirtmişlerdir. 6. EÖP'nda, akademik danışmanlık hizmetlerine gereken önem verilmemiştir. Bu nedenle akademik danış-204 manlık hizmetlerinden istenen düzeyde verim sağlanamamıştır. Bunun en önemli nedeni akademik danışmanlık hizmetlerinin yazışmalarla ve çalışma öğütleriyle sınırlı olmasıdır. Bu hizmetin İngilizce ve Matematik ve Fen Bilgisi dersleri ile sınırlı olması da bir başka olumsuz etkendir. 7. EÖP'nda basılı materyallere destek olarak kullanılan, TV programları Rd. programlarına oranla daha yeterli durumdadır. TV ve Rd. programları genelde basılı materyallere pararel hazırlanmakla birlikte, izlenme ve yararlanmada istenilen düzeye ulaşılamamıştır. 8. EÖP ile EYO programları arasında muhteva kategorilerinin ağırlığı açısından Önemli bir fark görülmezken muhteva kategorilerinin düzeni açısından farklılıklar söz konusudur. 9. EÖP'nda meslek bilgisi derslerinin ağırlığı, EYO programındaki meslek bilgisi derslerine göre daha azdır. 10. EÖP'nda programa katılanların bireysel farklarını ve yeteneklerini dikkate alan seçimlik derslere yer verilmezken EYO proramlarında zorunlu seçimlik dersler yer almak tadır. 11. EÖP'nda değerlendirmenin, ara sınavı ve dönem sonu sınavı olarak düzenlenmesi ve ara sınavların ağırlık taşıması, programa katılanların sürekli ve düzenli20-5 çalışmalarında etkili olmuştur. ünite sonlarında yer alan kendi kendini değerlendirme soruları basılı materyallerin öğretim gücünü artırmıştır. öğretmenler, ara ve dönem sonu sınav tarihlerini genellikle uygun bulmaktadır. 12. EÖP'nda ara ve dönem sonu sınavlarında, öğren meyi ölçmek üzere hazırlanan çoktan seçmeli test ölçeklerinde yanlışlar, doğruları götürmemiştir. Bu şekilde yapılacak değerlendirmenin sağlıklı olmadığı görüşüne, öğretmenlerin çoğunluğu katılmamıştır. 13. EÖP'nda uygulanan yıl sistemi ve sınıf geçme uygulamasının, başarıyı arttırmada etken olup olmadığı konusunda öğretmenler arasında görüş birliği sağlanamamıştır. 14. EÖP'ni tamamlayan öğretmenler arasında; öğrendiklerini sınıf ortamına uygulayamadığını, Programı bitirdikten sonra, bir öğretmen olarak başarısında bir değişiklik olmadığını, Bu programın sosyal ve bireysel sorunlarına çözüm getiremediğini, ifade eden öğretmenler bulunmaktadır.206 15. öğretmenler; Akademik danışmanlık hizmetlerinde yüzyüze eğitime de yer verilmesini, Akademik danışmanlık hizmetlerinin programdaki derslerin hepsine yönelik olmasını, Seçimlik derslere yer verilmesini ve yabancı dilin seçimlik ders olmasını, Meslek bilgisi derslerine daha çok ağırlık verilmesini, Program tamamlama süresinin daha esnek olarak düzenlenmesini, Program muhtevasının branşlaşmaya yönelik olmasını, arzu etmektedirler. 16. EÖP'nın öğretmenleri daha üst öğrenime devam etme konusunda motive etmiştir. Araştırmaya katılan öğretmenler lisans tamamlama programlarının da hazırlanmasını istemektedirler.