Türk boğazlarından geçiş rejimi

Abstract

TÜRKÇE ÖZET İstanbul Boğazı, Çanakkale Boğaza ve Marmara Denizli'nden oluşan Türk Boğazlarını, uluslararası hukuk kuralları açısından `uluslararası boğaz` olarak tanımlamak mümkündür. Türk Boğazlarından geçiş rejimi, 19.yüzyılın başından itibaren uluslararası andlaşmalar ile düzenlene gelmiştir. Bugün de Montreux Boğazlar Sözleşmesi, Türk Boğazlarından geçişe ilişkin kuralların ana kaynağını teşkil etmektedir. Tezin I. Bölümünde, uluslararası boğazlardan geçiş kuralları ve Türk Boğazlarının uluslararası hukuk kuralları açısından statüsünün ne olduğu ele alınmaktadır. Bu bölümün ikinci kesiminde ise, boğazlardan geçiş rejiminin tarihsel gelişimi anlatılmaktadır. Montreux Sözleşmesi 1936 yıkıda yürürlüğe girdikten sonra, bölgeden geçişe ilişkin olarak birbirinden farklı birçok sorunla karşılaşılmıştır. EL Bölümde, 1997 yılma gelinceye dek karşılaşılan sorunlar özetlenmiştir. Bunlar içerisinde en önemli olanları can, mal ve çevre güvenliğini tehdid eden türden sorunlardır. Bu nedenle, EL Bölümün ikinci kesiminde bu çerçevede karşılaşılan sorunların nedenleri ve deniz kazaları özetlenmektedir. Bu bölümün sonunda ise, sorunların aşılabilmesi için ortaya konulan görüşler aktarılmaktadır. Geçişe ilişkin sorunları çözebilmek ve deniz kazalarını önleyebilmek için Türkiye, 1994 yılında `Boğazlar ve Marmara Bölgesi Deniz Trafik Düzeni Hakkında Tüzük`ü yürürlüğe koymuştur. Bu Tüzük Uluslararası Denizcilik Örgütü'nde önemli tartışmaların konusunu oluşturmuştur. IQ. Bölümde, bu tartışmalar anlatılmakta ve Örgüt tarafından alınan kararlar açıklanmaktadır. Son Bölümde ise, 1994 Tüzüğü ile getirilen yeni kurallar, Tüzüğün uluslararası hukuka uygunluğu sorunu ve tartışmaya neden olan hükümlerine değinilmektedir. Sonuç kesiminde, 1994 Tüzüğü'nün, tartışmalı hükümleri bulunmasına rağmen, genel olarak uluslararası hukuka uygun olduğu sonucuna varılmıştır. Bölgedeki deniz kazalarının ve çevre kirliliğinin önüne geçebilmek için, 1994 Tüzüğü'nün içerdiği kurallar alınması zorunlu önlemlerdir. 139

SUMMARY It is possible to define the Turkish Straits, the Strait of Istanbul, the Strait of Çanakkale and Marmara Sea, as 'International Strait` in international law. Since the beginning of 19th Century, the passage regime through the Turkish Straits has been regulated by international agreements. Today, the Montreux Convention is the main source for the rules relating to the passage through the Turkish Straits. In the first Chapter, rules concerning the passage through the international straits and the status of the Turkish Straits are examined in the light of international law. In the second part of this Chapter, the historical development of the passage regime through the Turkish Straits is explained. After the entry into force of the Montreux Convention, many problems, different from each other, has been faced with relating to the passage through these straits. In the second Chapter, problems are summarised between the years 1936-1997. The most important of these problems are threats to safety of life, property and environment. For this reason, in the second part of the second Chapter, reasons of the problems and sea accidents are summarised. Different opinions to overcome these problems are put forward. `Maritime Traffic Regulations for the Turkish Straits and the Marmara Region` had been put into force in 1994 (July), to solve the problems about passage and prevent the sea accidents. This Regulation has generated debates at the meetings of the International Maritime Organisation since 1994. At the third Chapter, arguments of the member states in IMO are summarised and the resolutions taken by the Organisation are explained. At the last Chapter, details of the new rules brought by the 1994 Regulation, their consistency with the international law and articles caused debate in international public are examined. At the conclusion, it is concluded that the 1994 Regulation is consistent with international law, although it contains some controversial articles. It is considered imperative to take these measures as stipulated in the 1994 Regulation, to prevent sea accidents and environment pollution. 140