Bilimde nedensellik ilkesi: Nedensellik ilkesi açısından olgucu felsefe üzerine eleştirel bir inceleme

Abstract

ÖZET Bu çalışma nedensellik sorunu bağlamında Yeni-Olgucu Felsefe üzerine eleştirel bir incelemeden oluşmaktadır. Biz bu incelemede, Antik Yunan Felsefesi ile Modern Felsefe karşıtlığına dayanarak, nedensellik sorununu özne-nesne ayrımından kaynaklanan Modern Felsefe'ye özgü bir gerçeklik sorunsalı olarak belirlemekteyiz. Antik Felsefe'de us ile gerçeklik arasında bir bağıntı kurulurken, Modern Felsefe'nin tersine özne ile nesne arasında bilinçli ve kesin bir ayrım yapılmamıştır. Nedenselliğin ussal ve olgusal yanlarının birbirinden ayırt edilmesi, hem insan bilgisinin hem de nedenselliğin gerçeklik ile olan bağıntısının sorgulanmasını gerektirmiştir, özne ile nesne arasında diyalektik bir ilişki kuramayıp, yeterli ve dengeli bir bağıntı oluşturamayan felsefeler, nedensellik sorununu bir gerçeklik sorunsalına dönüştürmektedirler. Bu çalışmada nedensellik sorunu, Hume Felsefesi örneğinde ele alınmaktadır. Hume Felsefesi ile Yeni-Olgucu Felsefe arasında bağıntılar kurularak, Humecu bir yaklaşımı sürdüren Yeni-Olgucu Felsefe'nin de nedenselliği bir gerçeklik sorunsalına dönüştürmüş olduğu vurgulanmaktadır. 174

ABSTRACT This study deals with the problem of causality within the context of neo- positivist philosophy in a critical way. By relying on the opposition between ancient and modern philosophy in terms of the notion of causality we argue that the problem of causality seems as as problematic of reality which sources from the subject-object distinction in modern philosophy. Meanwhile there was a relation between mind and matter, there was no strict distinction between subject and object in ancient philosophy as opposed to modern philosophy. A discrimination of the rational and factual aspects of causality demands both the investigation of human knowledge and the study of the relation between causality and reality at the same time. The philosophical approaches which do not constitute properly a dialectical relation between subject and object convert the problem of causality to a problematic of reality. In this study, the problem of causality is taken into account in the pattern of Hume's philosophy. By imposing some relations between Hume's philosophy and neo-positivist philosophy it is argued that neo-positivist philosophy that is an extension of Humean approach embraces a view in which the problem of causality shifts to a problematic of reality at the end. 175