16. yüzyılda İçel ve çevresinde Bozdoğan cemaati

Abstract

XIV. yüzyılda Bozdoğan cemaatini Oğuz geleneğine uygun olarak iki grup halinde görmekteyiz. Birinci grup Kuzey Suriye-Güney Doğu Anadolu bölgesinde yaşam sürmektedir. Daha sonra bu grup, XIV. yüzyılın sonunda Kadı Burhaneddin'in hizmetine girmektedir. Konumuz olan İçel Bozdoğanları ise, XIV. yüzyılda Karaman Devleti içerisinde bulunmaktadır. Cemaat, bu devlet içerisinde kuruluşundan yıkılışına kadar hizmetini sürdürmüştür. Karaman Devleti' nin, Osmanlı Devleti tarafından yıkılmasından sonra Karaman topraklarının Osmanlıya geçmesi nedeniyle Bozdoğan cemaatini Osmanlı Devleti içerisinde görmekteyiz. Karaman topraklan, XV. yüzyılın sonlarında Osmanlı tarafından ele geçirilmiştir. İçel, coğrafi yapı olarak dağlık ve sarp bir araziye sahiptir. Bölgenin coğrafi yapısının yaylak ve kışlak için uygun olması beraberinde, konar-göçer teşekküllerin bu bölgeye yerleşmesini getirmiştir. Nitekim konar-göçer sayısının fazlalığı da bunun bir göstergesidir. Konumuz olan XVI. yüzyılda Bozdoğan teşekküllerine bağlı otuza yakın cemaat ismi karşımıza çıkmaktadır. Bunlar; Burhanlar, Bahaeddinlü, Gömeç, Deli Kocalı, Bıçakçılar, Kulaklı, Küçük Aşıklı, Kara Fakihler, İlhan, Kara Ömerlü, Karkun, Köseler, Gedik Hacılu, Sendeller, Kara Cihanlar, Kara Kayalu, Pancarcı, Beğil, Civanlar, Evliya Çavuş, İncirci (Kara Bozdoğan), Cabirlü, Ak, Esehanlar, Ahad, Ali Hoca, Avcılar, Ecalar, Göynüklü, Nalcılar ve Nalcı Hasan' dır. İçel Bozdoğan teşekküllerinin XVI. yüzyıl başında, 1518 tarihinde, vergi neferi toplam 1815 olup, 76744 akça vergi hasılına sahiptir. 1530 yılında ise 2359 nefer karşılığında vergi hasılı 90085 akacadır. XVI. yüzyılın ikinci yarısına gelindiğinde 1554 yılında cemaatin 3177 neferi ve 126854 akça vergi hasılı kayıtlıdır. Yüzyılın sonunda 1584 tarihinde 5383 neferi ve 124953 akça vergi hasılı mevcuttur. Bazı tarihçiler tarafından İçel Bozdoğanlarına bağlanan fakat bizce Kuzey Suriye-Güney Doğu Anadolu grubuna ait olan Koçhisar Bozdoğanlarını da inceleyerek buradaki Bozdoğan teşekküllerinin durumunu ortaya koyduk. XVI. yüzyılda Koçhisar Bozdoğan teşekküllerine ait cemaatler ise; Arablar, Bekir, Bucaklu ve İğdir cemaatleridir.

We see Bozdoğan in two groups as a tradition of Oğuz. The first group was living in the area of North Syria-Southeast Anatolia. Later on, this group would enter to Kadi Burhaneddin State. The İçel Bozdoğan which is our subject was inside of Karaman State in 14th century. Bozdoğan, would be inside of this state, from the establishment of Karaman State until it demolished. After Karaman State demolished by Ottoman, we see the Bozdoğan inside of the Ottoman, because the land of the Karaman became an Ottoman land at the end of the 14th century. İçel, is a place that has steep and mountainous areas as a geographical structure. The area is suitable for yaylak and kışlak, because of this, semi-nomads move into this area. As a matter of fact, the abundance of semi-nomads in this place is also a strong evidence for that. We see around thirty cemaats name inside of Bozdoğan unit in the in the 16th century, which is our subject. These are: Burhanlar, Bahaeddinlü, Gömeç, Deli Kocalı, Bıçakçılar, Kulaklı, Küçük Aşıklı, Kara Fakihler, İlhan, Kara Ömerlü, Korkun, Köseler, Gedik Hacılu, Sendeller, Kara Cihanlar, Kara Kayalu, Pancarcı, Beğil, Civanlar, Evliya Çavuş, İncirci (Kara Bozdoğan), Cabirlü, Ak, Esehanlar, Âhad, Ali Hoca, Avcılar, Ecalar, Göynüklü, Nalcılar and Nalcı Hasan. When we calculate the İçel Bozdoğan units, they have 1815 nefer and 76744 akça hasıl in 1518. İnthe middle of the century, in 1554, Bozdoğan units have 2359 nefer, 90085 akça hasıl. At the end of the century, in 1584, they have 5383 nefer and 124953 akça hasıl. We have also researched Koçhisar Bozdoğan units and their position in the 16th century. There are four cemaats inside of Bozdoğan unit in the 16th century. These are: Arablar, Bekir, Bucaklu and İğdir.