Vineland Uyum Davranış Ölçeği -araştırma formu- (VUDÖ-AF)` nun doğumdan 3 yaş 11 aylığa kadar olan Türk bebekleri için uyarlama, güvenirlik ve geçerlik çalışması

Abstract

ÖZET Bu çalışmanın amacı, bireylerin uyum davranışlarını değerlendirmek amacıyla 1984 yılında Sparrow ve arkadaşları tarafından geliştirilmiş olan Vineland Uyum Davranış Ölçeği - Araştırma Formu - (VUDÖ - AF)'nun doğumdan 47 aylığa kadar olan yaş diliminde bulunan Türk bebekleri için uyarlamasını tamamlamak, güvenirliğini ve geçerliğini belirlemektir. Bu amaçla çalışmanın örneklemini; üç farklı sosyoekonomik düzeyi temsil ettiği düşünülen (Alt SED, Orta SED ve Üst SED), doğumdan 47 aylığa kadar dört yaş diliminde bulunan, normal zihinsel gelişimli 283 kız ve 278 erkek olmak üzere toplam 561 çocuk oluşturmaktadır. VUDÖ'nün Toplam Puanı'ndan elde edilen ham puan ortalamalarının varyans analizi ve anlamlılık testlerinden Newman - Keuls Çoklu Karşılaştırma Testi sonuçlarına göre, çocukların yaşları arttıkça ölçeğin Toplam Puanı'ndan aldıkları puanların da arttığı gözlenmiştir. Bununla birlikte, ölçeğin Toplam Puan ham puan ortalamalarına göre, cinsiyet ve sosyoekonomik düzey farklılığı bulunamamıştır. VUDÖ'nün gelişimsel değerlendirme aracı olması nedeni ile bebeklerin yaşları ilerledikçe ölçekten aldıkları puanlarda artmaktadır. Ayrıca doğumdan 47 aylığa kadar olan yaş diliminde bulunan bebeklerde sosyoekonomik ve cinsiyet farklılığı çıkmamıştır. 144Güvenirlik çalışmaları üç farklı yöntemle incelenmiştir. Bunlardan ilki olan uygulamacılar arası güvenirliği, aynı çocuğu iki farklı uygulamacının puanlaması sonucunda, Toplam Puan ve dört alanın puanları arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. İkincisi olan test tekrar test güvenirliğine yönelik olarak aynı çocuğa ortalama yedi gün aralığı ile uygulanan ölçeğin iki farklı uygulamasının sonucuna göre Toplam Puan ve dört alanın puanları arasında bulunan anlamlı bir ilişki olduğu gözlenmiştir. Üçüncüsü ise VUDÖ'nün alanlarının, iç tutarlılık analizleri ve Cronbach Alfa katsayılarına göre, iç tutarlılık açısından kabul edilebilir düzeyde bir ölçüm aracı olması ile gösterilmiştir. Geçerlik çalışmaları; yapı ve iki farklı grubu olan ölçüt geçerliği ile gösterilmiştir. Yapı geçerliği çalışması sonucunda, VUDÖ'nün alan (İletişim Alanı, Günlük Yaşam Becerileri Alanı, Sosyalleşme Alanı ve Motor Alanı) ve alt alanların bölümlerinin faktör yapısının; doğumdan 47 aylığa kadar olan yaş diliminde, kültürlerarası tutarlılığını desteklediği görülmüştür. Faktör analizi bulgularının Edgar A. Doll'un tanımlamış olduğu uyum davranışının kavramsal çerçevesinde ele alınan iletişim becerileri, _günlük _yaşam becerileri, sosyalleşme ve motor becerileri temel boyutlarının VUDÖ'de kapsandığının gösterilmesi bakımından ölçeğin yapı geçerliği hakkında önemli bir kanıt oluşturduğu düşünülmüştür. VUDÖ'nün her bir alan ve alt alanı için Madde Toplam Test Korelasyonu katsayıları hesaplanmış ve buna göre her bir alan ve alt alanda bulunan maddeler, madde korelasyon katsayıları kesme noktası olan 0.30'un üzerinde tutulmuştur. Ölçüt geçerliğini 145belirlemek üzere; ülkemizde bebeklik / erken çocukluk dönemindeki çocukların genel gelişimini değerlendirmeye yönelik olarak kullanılan AGTE'nin Genel Gelişim, Dil Bilişsel, İnce ve Kaba Motor ile Sosyal Beceri Öz Bakım alanlarının toplam puanları ile VUDÖ'nün Toplam Puan, İletişim, Sosyalleşme, Günlük Yaşam ve Motor Beceri Alanlarının toplam puanları arasındaki ilişki incelenmiştir. Bu sonuçlara göre her iki ölçekten alınan puanlar arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Diğer bir ölçüt geçerliği çalışmasında; otistik belirtileri olan çocuklar ölçüt olarak alındığında, VUDÖ'nün tüm alanlarında normal zihinsel gelişimi olan yaşıtlarına göre daha düşük puan aldıkları saptanmıştır. Sonuçta, VUDÖ'nün yüksek doğruluk oranıyla otistik belirtileri olan çocukları normal zihinsel gelişimi olan çocuklardan ayırt edebildiği görülmüştür. 146

SUMMARY The aim of this study is to investigate the adaptation, reliability and validity of the Vineland Adaptive Behavior Scales - Survey Form - (VABS - SF) for Turkish babies, whose original was developed by Sparrow et al in 1984. A sample of 561 children (283 girls, 278 boys) between 0-47 months from three different SES group were included in the study and were assigned to four different (0 - 1 1, 1 2 - 23, 24 - 35, 36 - 47 months) age groups. According to the variance analysis and Newman - Keuls technique of the raw scores of the VABS, it is observed that the older the children are the higher their total scores are, which is expected as the VABS is a developmental scale. No significant differences were found between the raw scores in terms of gender and SES. Reliability is studied with three different methods. The first method was the interrater reliability where a child was rated by two independent raters. A significant relatedness was observed between two raters in terms of the Total Score (Adaptive Behavior Composite) and four domain scores (Communication, Daily Living Skills, Socialization and Motor Skills). The test - retest reliability was stutied by rating the same child twice with 7-10 days interval. The two scores were significantly related. The third method was the internal consistency of the VABS was calculated by Cronbach Alpha 147coefficients and intercorrelations were computed. These values showed a considerable internal consistency. Validity studies consisted construct and criterion validity. Regarding construct validity, it is found that the factor patterns and loadings of the VABS items is consistent interculturally between the ages 0-47 months. Factor analysis showed that the main skill domains that are defined by Edgar A. Doll as the adaptive behavior, are also found significant in the VABS which is a proof for the construct validity. Total Item Test Correlation is calculated for each of them the cutoff point is found over 0.30. To evaluate criterion validity the Total Score and four domain scores of the VABS is compared to the General Development, Language and Cognitive Skills, Fine and Gross Motor Skills and Social -Skills scores of the Ankara Developmental Screening Inventory. A significant relationship is found between two scores. A second criterion validity evaluation is done with children who had autistic symptoms. These children had significantly lower scores in all domains of the VABS in comparison to the children with no symptoms. 148