Akşehir ve Eber gölleri kapalı havzasının hidrografyası

Abstract

ÖZET Akşehir ve Eber gölleri kapalı havzası, İç Anadolu Bölgesi'nin güneybatısında,Sultan Dağlan ile Emir Dağlan arasında yer almaktadır. Bu çalışmada, havzadaki akarsuların akımlarında ve göl seviyelerinde meydana gelen yıllar arasındaki değişimler ve eğilimler istatistik analiz yöntemleri kullanılarak incelenmiştir. Akım üzerinde etkili olan yağış ve sıcaklık koşullan değerlendirilerek; akım, yağış, sıcaklık ilişkileri ortaya konulmuştur. Havzada belirlenen istasyonların 1968-1995 yılları arasındaki 28 yıllık ortalama sıcaklık, yağış, akım ve göl seviyesi değerlerinin normalden ayrılışlarını göstermek amacıyla standart sapma, değişim katsayısı, çarpıklık, basıklık gibi bazı betimsel istatistik göstergeler hesaplanmıştır. Mann-Kendall test istatistiği ile verilerin yıllar arasındaki değişimi ve eğilimi ortaya konulmuştur. Akarsuların akımlarında yıllar arasında önemli değişiklikler olduğu ve akımların negatif trend gösterdikleri saptanmıştır. Akarsularda, tüm mevsimlerde özellikle yaz mevsiminde pozitif çarpıklıklar bulunmaktadır. Akımlardaki negatif trendin sebeplerinden biri de havzadaki mevsimlik yağış ortalamalarının azalma eğilimi göstermesidir. Ancak havzada uygulanan sulama projeleri ve yapılan barajlar da akımlar üzerinde etkili olmaktadır. Akarsuların akımlarındaki negatif trende paralel olarak göllerin seviyelerinde de anlamlı bir azalma eğilimi belirlenmiştir. Göllere su taşıyan akarsuların akımının azalması ve buharlaşma nedeniyle su kaybının olması, göl sularının çekilmesinde etkili olmaktadır. Göl sularının son yıllarda sulama amaçlı kullanılması nedeniyle göller kuruma sürecine girmiştir. 99

SUMMARY Akşehir and Eber lakes endoreic basin is situated between Sultan and Emir mountains in the south-west of Central Anatolian Region. In this study the changes and trends between flows and water levels changes between years are investigated using statistical analysis metods.Precipitation and temperature conditions that have effect on flow are evaluated and the relationships of flow precipitation and temperature are presented. Some basic indicators such as mod, change coefficient, deviation, kurtosis, skewness are calculated in order to show the distancing from normal of the 28 years (1968-1995) approximate temperature, precipitation, flow and water level figures the stations selected in the basin. The changes and trends of data between years are presented using Mann-Kendall rank correlation test. It is determined that there are significant changes in river flows between years and they show negative trends. There are positive trends in all seasons especially in summer. One of the reason of negative trend in flow is that seasonal precipitations trend to decrease.However, the irrigation projects and dams have also effect on flows. It is observed that at water lewels of lakes also show decreasing trend parellel to negative trend of river flow. The decreasing of flow of rivers that carries water to the lakes and water loss because of evaporation effect the withdrawal of lake water. Lakes are under the threat of drying because of being used for irrigation in recent years. 100