Hüseyin Baykara Divanı (Metin-inceleme-dizin)

Abstract

XV. yüzyıl Doğu Türk Yazı Dili ve Edebiyatının gelişmesinde önemli bir yere sahip olan şahsiyetlerden birisi de Hüseyin Baykara'dır. Nevâyî'den sonra Çağatay yazı dilinin edebiyat ve kültür dili olmasına katkıda bulunanların en önünde yer almıştır. Türkler arasında Farsça'nın rağbet gördüğü bir dönemde Türk diliyle -eser yazmayı teşvik etmiş ve desteklemiştir. Daha ilk gençlik yıllarından başlayarak ömrünün son yıllarına kadar, fırsat buldukça Hüseynî mahlası ile yazdığı Türkçe lirik gazelleri, kendi emri ile, küçük bir divan halinde toplanmıştır. Divan'ın Türkiye ve Türkiye dışında olmak üzere tespit ettiğimiz 21 nüshası bulunmaktadır. Bunlardan 8 tanesi Türkiye'de bulunmaktadır. Bu çalışmada, Dîvân'ın Türkiye'deki kütüphanelerde bulunan sekiz nüshası karşılaştırılarak ortak bir metin oluşturulmuştur. Hazırlanan metinde 201 gazel, 2 muhammes, 6 rubai ve 3 beyit bulunmaktadır. Gazellerin harflere göre dağılımı şu şekildedir. K 10, <_b 15, g. 2, ç/ 1, ç/ 1, s. 1, ji 1, jî 17, j: 7, <ji»j 6, ^Jz 1, İjâ 1, ^âz 1, iai 1, ls:2,£: 1,£: 1,^:2,3:6, J: !,£& 11, J: 9, ^r 12,<j:30,j:2,6 :28,tf :31. Çalışmada bütün nüshalardan ortak bir metin oluşturma yonma gidilmesinden dolayı tam anlamıyla esas olarak alman bir nüsha olmamıştır. Buna rağmen en geniş nüsha olmasından dolayı Fatih Kütüphanesi (Fi) 3806 numarada kayıtlı nüshaya göre sıralama yapılmış ve genelde farklılıklar dipnot olarak Fi nüshası nüshasına göre verilmiştir. Bunun yanında beyitlerin anlamına göre diğer nüshalardaki kelimelerde tercih edilmiştir. Oluşturulan metin dilbilgisi yönünden incelenirken kelimeler Eski Türkçe, Karahanlı Türkçesi ve Harezm Türkçesi ile karşılaştırılarak farklılıklar ve benzerlikler ortaya konulmaya çalışılmıştır. Sözlük bölümünde, metinde geçen bütün kelimeler alınmış ve anlamlan verilerek, kelimelere gelen ekler gramatikal bir sıraya konulmuştur.

One of important person who has taken anan important place in devehpment of East-Turkish Written Language and litarature in XV. century is Hüseyin Baykara. He is one of the people who served the written language of Çağatay to be a language of literature and culture after Nevâyî. When the Turkish language has no demanel inspite of Farsian language, he has support and encouraye the writers who wants to write in Turkish language. From the begining of his first youth years to old ages, he has picked up the `gazels` written in the name of Hüseynî, as a small divan. Divan has 21 copy which has fixed in Turkey and of Turkey-Eigth of them are in Turkey. In this researchment, a comman text has farmed by comparate the eigth copy of `Divan` in libararies of Turkey. In the text there is 201 gazel, 2 muhammes, 6 rubai and 3 beyits. According to letters the arrangement of gazels is like this: Ic 10, ui 15, ç/ 2, ^: 1, çi 1, x 1, yi 1, ji 17, j: 7, ^yü o, imyi 1, ^jâ 1, uâz 1, Ja. 1, Ji: 2, £.: 1, £: 1, ^ 2, j: 6, J: 1, £x 11, J: 9, ^ 12, «j: 30, j: 2, * : 28, ^ : 31. Because of fixing a common text, in this researchment, any of the copies has selected as a basis text. In of this as a matter of fact owing most useful knowledgement, arrangement has made according to the copy which is in Fatih Library and registered as (Fi) 3806 and also fixing the difference as a footnote has made from the copy. And according to meaning of beyits the words in the other copres have prefered. When the text has examined grammatically the words have compared with Old Turkish, Karahanli Turkish and Harezm Turkish to find out the differences or similarities. In dictionry part, all of the words in the text has taken and with the meaning of words, the suffixes have put in a gremmatical arrangement.