Roma Dönemine kadar mozaikde meander motifi

Abstract

Çalışmanın temelini oluşturan mozaik, mimari yapıyı ve dekorasyonu tamamlayan bir resim sanatıdır. Mozaik sanatçılarının repertuarlarının büyük bir bölümünü oluşturan geometrik karakterdeki desenlerin içinde bordur süsü olarak en çok tercih edilen motiflerin başında meander gelmektedir. Meander; Batı Anadolu'daki antik adı Maiandros olan, bugünkü Büyük Menderes nehrinin coğrafi anlamdaki niteliklerinin geometrik boyuta dönüştürülmesiyle ortaya çıkan bir bezeme motifidir. Meander motifinin kullanım alanı oldukça geniştir. Özellikle mimaride, seramikler üzerinde, lahitlerde, kandillerde, duvar resimlerinde, terracotta plakalarda, heykellerde, sikkelerde, tekstilde ve takılarda meandere yaygın olarak yer verilmiştir. Mozaikler üzerinde meander örnekleri M.Ö.5.yy sonu-4.yy başından itibaren karşımıza çıkmaktadır ve bu tarihten itibaren çok yaygın bir şekilde kullanılmıştır. Mozaikler üzerindeki meander motifi yapılan sınıflandırma sonucunda gamalı haç meander, çengel meander, mazgal meander, anahtar meander ve kırık meander olmak üzere beş ana tipe ayrılmıştır. Ayrıca incelediğimiz dönem kapsamındaki örneklerde en çok tercih edilen gamalı haç meander kendi içinde dört alt tipe ayrılmaktadır. Tek renkli meanderlerle birlikte geniş bir renk çeşitliliğine sahip olan polikrom meanderler de bulunmaktadır. Genelde meanderlerin aralarına doldurma motifi yerleştirilmiştir ancak doldurma motifleri olmayan meanderler de vardır. Bu motifler üzerinde yapılan incelemelerde bunların tek başlarına tarihleme unsuru olmayacakları yargısına varılmıştır.108 Meanderler mozaikler üzerinde çerçeve bandı ve emblema olarak kullanılmışlardır. Mozaikler üzerindeki meander tiplerinin çağdaşı dönemdeki meander tipleriyle karşılaştırmasında büyük oranda bir paralellik söz konusudur. Meander, mozaikler için özel olarak geliştirilmiş bir geometrik motif değildir. Meander motifi mozaikler üzerinde görülmeden uzun bir zaman önce sanatta ve mimaride geniş bir çeşitlilikle kullanılmıştır. Günümüzde de mimari dekorasyonda ve günlük kullanım eşyalarında meander motifi çok yaygın bir şekilde kullanılmaya devam etmektedir.

Mosaic is a pictorial art which completes the architectural buildings and decorations, and it is the base of our study. Maeander is the most applied motives of the geometrical motives in the repertory of the mosaicists. Maeander is a geometrical motive which is transfered from the geographic shape of the Maeander (Büyük Menderes) river. The using area of maeander is common, especially on architecture, ceramics, sarcophagus, candles, wall-paintings, terra-cotta plaques, sculptures, coins, textiles and ornaments. Maeander samples on mosaics is seen from the end of the 5th and beginning of the 4th centuries B.C. and are used commonly then. 5 main types as swastika, hook, crenel, key and broken are distinguished during the classification of the maeander. Swastika has also four sub-types. Polychrome maeander is used together with monochrome ones. Usually filling ornaments are used between maeanders, but there also some examples without filling ornaments. It is understood after the examination of maeander motive in the mosaic panel, that these are cannot be used as an dating material alone. Maeanders are used on the mosaic panels as a framework and emblama. It is seen that maeander in the mosaic panels are very parallel to the contemporary maeander examples on other arts. It can safely be said that maeander is not a specially produced motive for mosaic because it is has been used long before in art and architecture widely. It is also seen nowadays, that is also used commonly in architectural decorations and on daily-wares.