Doğu Anadolu Bölgesi`nde yaygın bazı büyük toprak gruplarının aşınıma duyarlılığı üzerine bir araştırma

Abstract

Bu çalışma, Doğu Anadolu Bölge a inde yaygın olarak bulunan beş büyük toprak grubunda î toprakların aş in ima duyarlılık durumlarını araştırmak, bir veri tabanı oluşturmak, bölge topraklarının erozyona uğrama eğilimlerini çeşitli ölçütler yardımıyla ortaya koymak ve toprak özellikleri ile bu ölçütlerden biri olan aşınım faktörü arasındaki ilişkileri belirlemek amacıyla ele alınmıştır. Erzincan, Erzurum, Kars ve Ağrı illerinden bölgeyi temsile:? yüzeyden (0-15 cm} 30 adet örnek toplanmıştır, örnekler orta ve ince tekstürlü olup, kireç ve organik madde içeriği bakımından çok az ile çok fazla sınıfları arasında yer almaktadır, örneklerin reaksiyon durumları hafif asit ile kuvvetli alkalin arasındadır. Topraklar çoğunlukla ince ve orta çranüler strüktürlüdür. Toprakların strüktürel dayanıklılığını ve erozyona duyarlılığını değer lend irmek Üzere strüktitr atabil i tesi indeksi, geçirgenlik oranı, kil oranı, dispersiyon oranı, süzülme oranı ve erozyon oran» ile aşınım faktörü gibi ölçütler esas alınmıştır» Toprakları»*! organik madde. ve kil içerikleri ile aşın* m faktörü arasında önemli negatif ; silt, öil t 4 çok ince kum ve kireç içerikleri ile de önemli pozitif ilişkiler saptanmıştır. Kil oranı, geçirgenlik oranı ve süaülme oranı ile aşınım faktörü aracında önemli korelasyonlar elde edilmiştir. Seçilen örnekler erozyona karşı dayanıksız ve çoğunlukla kuvvetli derecede aşınabilir nitelikte bulunmuştur.

ii SUMMARY This study was handled to search the erodibility of soils by means of various indices and to find out the relationships between soil properties and erodibility factor. For this purpose, representative soil samples were collected from the soil surface (0-15 cm) of five -great soil groups, wide- spread in eastern part of Anatolia (Erzincan, Erzurum, Kars and Ağrı). Samples are medium toMfine texture and very poor to very rich in organic matter and lime. Reaction of samples varied from lightly acid to strong alkaline. Soils have mostly medium and fine granular structure. In order to evaluate the structural stability and erodibility of the soils, following indices were choosen: structural stability index, clay ratio, permeability ratio, dispersion ratio, percolation ratio, erosion ratio and erodibility factor of the universal soil loss equation. Significant correlations were obtained between clay, silt+very fine sand, lime and organic matter content and erodibility factor. Some significant relations were also found between erodibility factor and erosion indices, such as, clay ratio, permeability ratio and percolation ratio. Most of the soils studied were found as highly erodible.