Türk siyasal hayatında Osman Bölükbaşı

Abstract

Bir giriş ve üç bölümden oluşan bu çalışma, Türk siyasal hayatında Osman Bölükbaşı hareketinin, iktidar-muhalefet ilişkisi ve Türk demokrasisinin kurumlaşması bağlamlarında edinmiş olduğu yeri incelemeyi amaçlamıştır. Bu çerçevede önce, Osmanlı'dan Cumhuriyet'e ve oradan da çok partili siyasal hayata kadar geçen sürede, iktidar-muhalefet ilişkisinin almış olduğu biçim, kısaca gözden geçirilmiştir. Daha sonra birinci bölümde, DP'de siyasete atılan Bölükbaşı'mn, Kurucular'la anlaşamayarak, DP'den tasfiye edilme süreci ele alınmış ve bir kısım arkadaşları ile kurduğu MP' deki siyasal çalışmaları ortaya konmuştur. Bu yapılırken aynı zamanda, 1946-50 arası siyasal mücadele içinde yer alan MP'nin, dönemin iktidar-muhalefet ilişkisi içindeki yeri de, tahlil edilmiştir. Böylece bir taraftan, Bölükbaşı hareketinin, demokrasinin kurumlaşmaya başladığı dönemde toplumsal ve siyasal dinamiklerine vurgu yapılmış, bir taraftan da, CHP ve özellikle de DP'nin demokrasi söyleminde ne kadar samimi olup olmadığı konusu, açıklığa kavuşturulmaya çalışılmıştır. İkinci bölümde ise, 1950-60 arası DP iktidarı döneminde, Bölükbaşı'mn temsil ettiği siyasal hareketin, iktidar-muhalefet ilişkisi ekseninde gelişim çizgisi incelenmiştir. Bu çerçevede, iktidarın, dönemin ikinci büyük muhalefet partisini oluşturan MP ve Bölükbaşı üzerinde kurduğu kimi baskı ve uygulamalar ayrıntılı bir biçimde çözümlenmiştir. Üçüncü bölüm, 27 Mayıs İhtilali ile girilen süreçte, Bölükbaşı'mn 1960-73 yıllan arası siyasal mücadelesine ayrılmıştır. Bu bağlamda, İhtilali hararetle destekleyen Bölükbaşı hareketinin, aynı siyasal kaynaktan gelmelerine ve toplumun aynı kesimine hitap etmelerine rağmen, neden devrik DP oylarını alarak iktidara gelemediği hususu araştırılmıştır. Öte yandan, aynı bölümde, 1960'larm hemen başında, Bölükbaşı'mn temsil ettiği siyasal hareket içinde yaşanan kaynaşma ve kopmaların nedenleri tahlil edilmiştir. Yine bu bölümde, Bölükbaşı'mn siyasal hayatını etkileyen özel yaşamına dair bilgiler de sunulmuştur. Son olarak, 1973 yılında aktif siyaseti bırakan Bölükbaşı'mn, siyasete ve kendi siyasal yaşamına dair bakış açısı anlatılmıştır.

This thesis, comprised of an introduction and three chapters, aims to analyse the place of the Osman Bölükbaşı movement in the Turkish political life in terms of the government-opposition relationship and the institutionalisation of the Turkish democracy. In this context, firstly, the shape, which the government-opposition relationship took in the period extending from the Ottoman Empire to the early years of the new republic and then to the transition to the multy-party political life, summarised briefly. In the first chapter, the process of the expulsion from the DP of Bölükbaşı, who started his political career in the DP, is studied and his political activities in the MP, which he established with some of his friends, explained. While these are done, the place of the MP, which participated in the political struggle in the 1946-1950 period, in the government-opposition relationship of the period, is also analysed. Thus, on the one hand, the social and political dynamics of the Bölükbaşı movement in the period, in which democracy began to institutionalise, is emphasised and on the other, the effort has been made to clarify the issue whether the CHP and especially the DP were sincere in their pro-democracy stand. In the second chapter, the development of the political movement represented by Bölükbaşı is studied in the context of the government-opposition relationship in the DP period (1950-1960). Meanwhile, some pressures and practices, directed by the government toward the MP, which was the second largest opposition party of the period, and toward its leader, Bölükbaşı, are analysed in a detailed way. The third chapter covers Bölükbaşı's political struggle in the 1960-1973 period, which represents a different process initiated by the 27 May revolution. In this context, the following question is tried to be answered: why did not the Bölükbaşı movement, which supported the military coup anxiously, come to power by winning the votes of the DP ousted by the coup though it shared a common political perspective with the DP and appealed to the same sections of the society. Meanwhile, in the same chapter, the reasons for disturbances within the Bölükbaşı's political movement and resignations form this party in the early 1960s are analysed. In addition, the information regarding the private life of Bölükbaşı, which affected his political life, are also given in this chapter. Finally, the opinions of Bölükbaşı, who retired from active political life in 1973, on politics and his own political life are explained.