1746-1789 tarihleri arasında Trabzon`da sosyal ve ekonomik hayat

Abstract

Şehir tarihçiliği ile ilgili olarak yapılan çalışmalar her geçen gün artarak devam etmektedir. Bu bağlamda Trabzon şehri ile ilgili de pek çok çalışma yapılmıştır. Fakat bugüne kadar Trabzon tarihi ile ilgili olarak yapılan çalışmalar daha çok şehrin siyasi ve askeri yönü ile ilgili olmuştur. Zaman dilimi olarak da daha çok 15 ve 16. yüzyılları kapsamıştır. Bundan dolayıdır ki, biz Trabzon tarihi en az bilindiği dönem olan 18. yüzyılı seçtik ve 18. yüzyılın ikinci yarısında şehrin sosyal ve ekonomik hayatım incelemeye çalıştık. 1746-1789 Tarihleri Arasında Trabzon'da Sosyal ve Ekonomik Hayat adım verdiğimiz çalışmamızın ana kaynaklarını, Başbakanlık Osmanlı Arşivindeki Hatt-ı Hümâyun ve Mühimme Defterleri, ve döneme ait 26 Şer'iyye Sicili oluşturmaktadır. Ayrıca konu ile ilgili Türkçe ve yabancı dillerdeki kaynaklar da taranarak kullanılmıştır. Bu çalışma, Giriş ve Sonuç dışında üç bölümden oluşmaktadır. Girişte, şehrin tarihi ile ilgili temel bazı özellikler ortaya çıkartılmaya çalışılmıştır. Bu cümleden olarak, Trabzon kelimesinin menşei açıklandıktan sonra daha ilk devirlerden itibaren Osmanlı hakimiyeti dönemi de dahil olmak üzere şehrin tarihi özetlenmiştir. Birinci bölümde, idari yapı incelenmiştir. Bu noktada, önce şehrin idari yapısı belirtildikten sonra, şehrin mimari yapısı ve kültürel dokusu, incelenmiştir. Bunu takiben, 18. yüzyılda Trabzon'daki mahalleler belirtildikten sonra cami, mescid, 429kilise, medrese, vakıf, hamam, çarşı, bedesten ve han gibi dini, sosyal ve ticari yapılar tespit edilmiştir. Ayrıca 18. yüzyılda ayanlar, eşkiyalık ve göç hadiseleri de incelenmiştir. ikinci bölümde, toplum ve aile yapısı incelenmeye tabi tutulmuştur. Toplum yapısı; mesleki yapı, mülk satışları, borç-alacak ilişkileri, Müslim-gayr-i Müslim ilişkileri ve ihtida olayları bağlamında ele alınırken, aile yapısı; evlenme, aile içi münasebetler, çocuk sayısı, boşanma, nafaka ve vasilik başlıkları altoda incelenmiştir. Üçüncü bölümde, şehrin ekonomik yapısına dair bilgiler bulunmaktadır. Bu bölüm, ticaret, Trabzon gümrüğü, sanayi, fiyatlar gibi alt başlıklardan oluşmaktadır. Anahtar kelimeler : Trabzon, Sosyal ve Ekonomik Hayat, Fiyat Hareketliliği, Asayiş, Osmanlı-Rus Savaşı. 430

The number of studies on urban historiography is increasing day by day. In this context, there have been numerous studies about Trabzon. However, studies on the history of Trabzon have been mainly about the political and military aspects of the city. The time period in such studies have usually covered the 15th and 16th centuries. For this reason, this study set to investigate the 18 century, the least known period of the city, and the economic and social life in the second half of the 18th century. This study is called 'Social and Economic Life in Trabzon Between 1746- 1789', and the main data sources employed in this study are the Imperial Decree and the Mûhimme Records in Prime Ministry Ottoman Archives, and the 26 Şer'iyye Registers of the time. In addition, other related sources printed both in Turkey and abroad were also utilised. This study consists of three sections other than the Introduction and Conclusions. The Introduction presents some basic characteristics of the history of Trabzon. After the ethimological description of the word Trabzon, the history of the city was summarized starting from the early periods and including the Ottoman rule. The first section deals with the administrative structure of the city. First, the administrative structure explained and then the architectural structure and the cultural texture were investigated. Second, Trabzon's neighbourhoods were identified, and 431then the social and commercial structures such as mosques, masjids, medressehs, foundations, Turkish baths, the bazaars and inns were determined. Furthermore, the tli notables, bandits and migrations in the 1 8 century were also investigated. The second section investigates the social and family structures. Social structure was investigated under the titles of professional structure, real estate sales, financial relations, Muslim-non-Muslim relations and conversion while family structure was investigated under the titles of marriage, in-family relations, number of children, divorce, maintenance allowance and wardship. The third section contains information about the economic structure of the city. This section contains such titles as commerce, Trabzon customs house, industry, and prices. Key words: Trabzon, Soaial ane Economic Life, Price Movements, Public Order, Ottoman-Russian War. 432