Lozan oyunu bir diplomasi mücadelesinin öyküsü

Abstract

TÜRKÇE ÖZET?Lozan Oyunu -Bir Diplomasi Mücadelesinin Öyküsü-? adlı yüksek lisans tezi,beş buçuk ay süren ve iki bölümden oluşan (20 Kasım 1922-4 Şubat 1923; 23 Ni-san-24 Temmuz 1923) Lozan Konferansı ve antlaşmasının önemini Türk Kamuo-yuna anlatmak ve özellikle kendini amatör bir diplomat olarak tanımlayan İsmet Pa-şa'nın konferans sırasında İngiliz, Fransız, İtalyan delegeleri ile yürüttüğü mücadele-yi, Yunan Temsilcisi Venizelos ile anlaşmasını ve şerefli bir barışı elde etmek içingösterdiği gayreti sergilemeye çalışan, olayların nedenlerini ve Avrupa'nın Türkler'ekarşı duyduğu düşmanlığı da gösteren bir oyun yazma çalışmasıdır. Bütün bu olaylariçinde İsmet Paşa, kendisine Lozan'da oynanmak istenen oyunu, entrikayı bozmuş-tur. Oyun böyle bir duruma da ışık tutmaktadır.Lozan Antlaşması imzalanışından sekseniki yıl sonra dahi güncelliğini koru-makta, özellikle Avrupa Birliği'ne üyeliğimiz çerçevesinde isminden devamlı olarakbahsedilmektedir.Oyun, açık, göstermeci, anlatımsal ve belgesel bir şekilde kaleme alınmış oluponüç tablodan meydana gelmektedir. Oyun kaleme alınırken arşiv belgeleri, zabıtlarve hatırattan yararlanılmış, oyunun tarihi gerçeklere bağlı kalması sağlanmıştır.Oyun, İsmet Paşa'nın Lozan'da, dramatik olan, bu mücadelesini sergilemeyihedefler, Türk kamuoyu ile gençleri tarafından az bilinen bir diplomatik mücadeleningerçek boyutunu göstermeyi amaçlar.Konferansın ikinci bölümüne İsmet Paşa'nın eşi de katılmıştır. İsmet Paşa'nınLozan'da eşi ile olan ilişkileri oyuna başka bir boyut sağlamıştır.Oyunun birinci tablosu Türk Heyeti'nin yaptığı değerlendirmeyi ve ulaşılansonucu konu edinmekte, ikinci tablo, İsmet Paşa'nın İngiliz Temsilcisi Lord Curzon,Yunanistan Delegesi Venizelos ile yaptığı görüşmeleri ve Türk Heyeti'nin sorunları-nı ele almaktadır. Üçüncü tabloda, konferansın ana konularına temas edilerek, İngi-108liz, Fransız, İtalyan Delegeleri'nin İsmet Paşa ile çeşitli konularda yaptıkları tartış-malara yer verilmektedir.Oyun sırasında, dördüncü tabloda, İsmet Paşa'nın konferanstaki şahsi yaşantısıda dile getirilmektedir. Sekizinci ve onikinci tablolarda konferansın ikinci bölümün-de eşini de yanına alan İsmet Paşa'nın haleti ruhiyesi, eşiyle olan ilişkileri irdelen-mektedir.Yedinci tabloda, konferansın Türkiye Büyük Millet Meclisindeki akisleri elealınmaktadır. Ayrıca Konferansa eleştirel bir yaklaşım iki gözlemci tarafından Ga-zeteci Ali Naci ile Amerikan Temsilcisi Joseph Grew tarafından gerçekleştirilmeyeçalışılmaktadır.Oyun içinde, İstiklal Savaşının Osmanlı ailesi üzerindeki etkileri, beşinci tab-loda, Nilüfer-Hayrettin ilişkileri çerçevesinde irdelenmiştir. Ayrıca, Türk-Yunansavaşının Anadolu'daki etkileri Dimitri-Ayşe aşkı bağlamında, onuncu tabloda, dilegetirilmiştir.109

FRANSIZCA ÖZET(Résumé en Français)?Le Jeux de Lausanne - Récit Narratif d?une Lutte Diplomatique-? est le titrede la thése de la Licence supérieure qui vise à écrire une pièce de théatre pourmontrer à l?opinion publique turque l?importance de la Conférence de Lausanne ainsique le Traité en se basant sur l?action diplomatique d?İsmet Pacha , le PremierDélégué de la Délégation turque participant à cette Conférence qui a duré plus decinq mois et composée de deux parties. (20.11.1922-04.02.1923; 23.04 -24.07.1923)Le but de la pièce est d?exposer également la lutte d?İsmet Pacha qui se nommecomme un diplomate amateur, contre les délégués anglais , français et italiens et sonaccord avec le Délégué grec , M. Venizelos, ainsi que ses efforts pour aboutir à unepaix honorable en illustrant les raisons des événements et l?animosité de l?Europeenvers les Turcs.La pièce apporte aussi l?éclaircissement sur les intrigues préparées par leseuropèens et déjouées par İsmet Pacha.Le Traité de Lausanne après 82 ans de sa signature garde aujourd?hui mêmeson actualité et son nom vient d?être cité d?une façon continuelle dans le cadre del?adhèsion de la Turquie à l?Union Europèenne.La pièce est composée de 13 tableaux et redigée d?une façon ouverte, épique etdocumentaire en prenant en considération les documents d?archives, les minutes etles mémoires. Par ce moyen, on a voulu réaliser un lien entre le déroulement de lapièce et la réalité historique.Cette pièce vise également à créer une conscience aux jeunes et à apporter unéclairage sur une lutte acharnée male connue par l?opinion publique turque.110Madame İnönü, épouse d?İsmet Pacha, a participé à la Deuxieme Partie de laConférence en apportant une dimension différente à la piece.L?impact de la guerre d?indépendance sur une famille ottomane a été étudiédans le cadre des relations d?Hayrettin et de Nilüfer.En outre, la répercussion de la guerre turco-grecque sur l?Anatolie a étéillustrée au cours des relations amoureuses entre Ayşe et Dimitri.111