Azerbaycan`da demokratikleşme süreci ve siyasi partiler: Çok partili hayata geçiş

Abstract

1980'lerin sonlarına doğru, sosyalist sistemi temsil eden ve büyük ölçüde yönlendiren Sovyetler Birliği'nde çözülme başlamış ve 1991 yılında Sovyetler Birliği dağılmıştır. Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla birlikte bütün Sovyet Cumhuriyetleri ardı ardına bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir. Bu cumhuriyetlerden biri olan Azerbaycan da 18 Ekim 1991 yılında bağımsızlığına kavuşmuştur.Bağımsızlıktan sonra diğer Eski Sovyet Cumhuriyetleri gibi Azerbaycan'da da serbest piyasa ekonomisine geçme hazırlıkları başlamış ve kapitalist sistemin kurumlarının ülke içinde yerleştirilmesi çalışmaları ve uygulamaları hız kazanmıştır. Bu geçiş sürecini diğer yandan ?otokrasiden demokrasiye?; ?Homo Sovieticus diye bir zamanlar adlandırılan devlet kimliğinden ulusal kültüre? şeklinde de sıfatlandırabiliriz.Fakat diğer cumhuriyetlerden farklı olarak Azerbaycan'da geçiş süreci istikrarlı olmamıştır. 1988 yılında Ermenistan'la başlayan çatışmalar savaşa dönüşmüş, ayrıca ülkede siyasi istikrarsızlık sonucunda bağımsızlıktan sonraki ilk üç senede üç cumhurbaşkanı değişmiştir. Bu istikrarsızlıkların yanında ülkenin içinde bulunduğu sistem gereği tüm konularda merkezi bir kumanda mekanizması tarafından yönetilmesi ve bu yapı içinde yetişen ve şekillenen organizasyonların tamamen farklı yeni bir sisteme geçmesi diğer önemli sorun olmuştur. Bütün bu sorunları yaşamakla birlikte Azerbaycan serbest piyasa sistemine geçme azmini ve kararlılığını tüm konularda göstermiştir.Bu çalışmada da Azerbaycan'da demokratikleşme süreci ve çok partili hayata geçiş ve bu süreçte siyasi partilerin oynadıkları roller analiz edilmiştir. Birinci bölümde demokrasi kavramının kuramsal arka planı incelenirken, ikinci bölümde ise SSCB öncesi ve SSCB döneminde Azerbaycan'ın siyasi yapısı incelenmiştir. Gorbaçov'un Glasnost ve Perestroyka politikalarının uygulanması ve Azerbaycan'daki etkileri 3. bölümde incelenmiş, 4. bölümde ise bağımsızlık sonrası dönemin sosyo-politik gelişmeleri incelenmiştir. Tezin esas amacı ?Azerbaycan'daki demokratikleşme sürecini inceleyerek, bu süreçte ortaya çıkan problemlerin kökenine inmek olmuştur. Fakat incelemede yardımcı olabilecek teorik çerçevenin henüz tam anlamıyla oluşmamış olması ve görecelilik arz etmesi bir dezavantaj oluşturmuştur.

Towards the end 1980?s, began dissolving at the Soviet Union who represented and channeled social system and finally collapsed in 1991. Immediately after the collapse of the Soviet Union, Soviet Republics declared independences. Being one of the Soviet Republics Azerbaijan, succeeded in getting independence on 18 October 1991.After the getting independence Azerbaijan, started preparations of transition to free market economy as the other Post Soviet Republics and settling institutions of capitalist system in the country are get force. We can classify this transition as the transition of autocracy to democracy, Homo Sovietus state identity to national culture.However, being different from other countries transition process was not stable in Azerbaijan. Beginning short fights with Armenia in 1988 turned to war, also first three years after independence at the result of the instability in the country replaced three presidents. Besides these instabilities, transition from old administration to new one became problem. Together with living whole problems, Azerbaijan shows determination of transition to free market economy in the all matters.In this study, Democratization Process and transition to multi party life, role of the political parties on this process were analyzed. In the first chapter concept of democracy?s theoretical background, second chapter before and under the Soviet Union period Azerbaijan?s political structure, in third chapter, Gorbachov?s Glasnost and Perestroyka politics applications and it is effects in Azerbaijan, finally Socio Political Developments after the independence were examined. Essential objective of this study are: Examine Democratization Process in Azerbaijan and fix problems which appeared. But difficulties of this study were not enough theoretical frames.