Bilgi edinme hakkı

Abstract

Yönetimde açıklık ve yönetimde demokrasi anlayışının en önemli araçlarından olan bilgi edinme hakkının, özellikle son on beş yıl içerisinde birçok ülke tarafından kabul görmüş olması önemlidir.Özelde bilgi edinme hakkının, genelde ise yönetimde açıklık anlayışının benimsenip ortaya çıkması ve gelişmesi çok da kolay olmamıştır. Uzun süre hakimiyetini sürdürmüş olan gizli/kapalı yönetim anlayışı, sistemli ve planlı yönetim anlayışının yavaş yavaş ortaya çıkmaya başladığı dönemlerden günümüze kadar etkisini sürdürmüştür. Ancak, özellikle liberal politikaların da etkisiyle, kamu yönetim anlayışının değişmeye başlaması, yönetimde açıklık taleplerinin daha fazla seslendirilmesine neden olmuştur. Bu bağlamda yönetimde açıklığın gerçekleştirilebilmesi amacıyla ?idari usul? ve ?ombudsmanın?da aralarında bulunduğu bazı araçlar geliştirilmeye başlanmıştır. Bu araçlarla birlikte bilgi edinme hakkı da, bu yolda atılmış önemli adımlardan birisidir. İşte, çalışmanın birinci bölümünde, yönetimde açıklık anlayışla birlikte bilgi edinme hakkının ortaya çıkış süreci incelenmiştir.Bilgi edinme hakkını ilk olarak kabul eden ülke İsveç olmuştur. Daha sonraları bu temel insan hakkı birçok devlet tarafından kabul edilmiş ve halen de birçokları tarafından kabul edilmektedir. İdarenin denetlenmesi, açıklığının ve hesap verilebilirliğinin sağlanması ile bireyin temel hak ve özgürlüklerinin devlet karsısında korunması amaçlarını güden bilgi edinme hakkı, Türkiye Cumhuriyeti'nde 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu ile kabul edilmiştir. Söz konusu hakkın kapsamı, kullanıcıları ve istisnaları özellikle ve haklı olarak eleştirilen tarafları olmuştur. Bu bağlamda, çalışmanın ikinci bölümünde bilgi edinme hakkının hukuki çerçevesi çizilmeye çalışılmıştır. Üçüncü bölümünde ise, yönetimde açıklığın en önemli aracı olan bilgi edinme hakkının Türkiye Cumhuriyeti'ndeki düzenleniş biçimine yer verilmiştir. Bunu takip eden dördüncü bölümde ise, bilgi edinme hakkının istisnaları üzerinede durulmuştur.

It is an important development that, right to information has been accepted as an essential element for democratic and transparent administration by many countries for the last fifteen years.The development of right to information and transparency and openness of administration in general was not an outcome of a smooth process. The understanding of privacy/closeness of administration dominated for a long time and was effective until the gradual development of systematic and planned administration. Liberal politics affected public administration and as a result of this effect, there was an increase in the demand for a transparent and open administration. Within this framework, new tools such as ?administrative procedure? and ?ombudsman? were introduced in order to achieve transparent and open administration. Right to information is another tool to this end. The first part of the study examines the development of freedom of information.Sweden is the first country accepting right to information. Consequently this fundamental right has been accepted by many other countries. The objectives of right to information are; to achieve supervision, transparency/openness and accountability of administration and to protect fundamental rights and freedoms of individuals against the state. This right was recognized by Republic of Turkey with Statute on Right to Information No: 4982. However this Statute was rightfully criticized for its scope, beneficiaries and exceptions. In this sense, the second part of the study examines the general principles of right to information. The thirth part of the study examines the right to information in Turkey. Fianlly the fourth part of the study examines that, the limits of the right in Turkey.