Türkiye`nin `Avrupa politikası` (1945-1959)

Abstract

Bu Tez, 1945-1959 yılları arasında, Türkiye'nin, Batı Avrupa'daki bütünleşme hareketleriyle ilgili politikasını incelemektedir. Tezin temel varsayımı, gerek güvenlik endişeleri gerek kalkınma hedefi nedeniyle, ABD'den yardım temin etmek isteyen Türkiye'nin, bu amaç doğrultusunda, 1947'den itibaren Batı Avrupa'da kurulmaya başlayan ekonomik, siyasi ve askeri yapılara katılmaya çalıştığıdır. Türkiye'nin, söz konusu dönemde izlediği Avrupa politikası, üç dönem çerçevesinde incelenmektedir:I. Bölüm'de incelenen 1945-1947 dönemi, hem Avrupa hem de Türkiye için bir yeniden yapılanma süreci olmuştur. Avrupa'da, bir yandan Doğu-Batı bölünmesi belirginleşmiş, diğer yandan da Batı Avrupa'da, özellikle hükümet dışı örgütlenmeler bütünleşme fikrini gündeme getirmeye başlamıştır. Türkiye, bu girişimlere ihtiyatla yaklaşırken, Batı'nın dışında kalmamak üzere, öncelikle kendi siyasal sisteminde değişiklik yaparak çok partili yaşama geçmiştir. Dış politikada ise, BM çerçevesindeki Avrupa'yla ilgili çeşitli organlara katılmıştır.1947-1952 yıllarını kapsayan II. Bölüm'de, Batı Avrupa'da Marshall Planı'nın etkisiyle başlayan kurumsallaşma süreci ve Türkiye'nin tutumu ele alınmaktadır. ABD yardımlarının Batı Avrupa'daki kurumsal yapılar çerçevesinde verileceğinin anlaşılması üzerine, bu kuruluşlara üye olmak için Türkiye de çaba göstermiştir. Avrupalıların, Türkiye'nin üyelik girişimlerine yönelik olarak siyasi, ekonomik ve askeri açılardan getirdikleri itirazlar, ABD'nin Soğuk Savaş temelindeki stratejik değerlendirmeleri sayesinde giderilebilmiştir. Türkiye, başlıca üç örgüte (OEEC, Avrupa Konseyi ve NATO) de bu şekilde üye olmuş, 1952 itibarıyla Avrupa kurumlarına katılım sürecini tamamlamıştır.III. Bölüm'de 1952-1959 yılları arasındaki dönem incelenmektedir. 1952'den itibaren, ABD'yle bağlantılarını güçlendiren Türkiye, Avrupalılık kimliğini kanıtlama yükünden de kurtulmuş olarak, kıtaya yönelik siyasetinde düşük profile geçmiştir. Ulusal egemenlik konusuna her zaman dikkat eden Türkiye, AKÇT'yle başlayan ulusüstü örgütlenmelere karşı mesafeli durmuş, bunun yerine, ?Batılı? kimliğiyle, bulunduğu bölgede, ABD'nin çevreleme stratejisini destekleyen güvenlik sistemleri kurmaya yönelmiştir.Türkiye, 1950'lerin ortalarından itibaren ekonomik durumunun kötüleşmesi, dış yardım kaynaklarında sıkıntı yaşaması ve Kıbrıs sorunu temelinde Yunanistan'la olan ilişkilerinin bozulması sonucunda, bir dış politika hamlesi yaparak, üye olmak üzere 1959'da AET'ye başvurmuştur.

This Thesis deals with Turkey?s policy towards the Western European integration between 1945 and 1959. Its main hypothesis is that Turkey, who tried to assure US assistance for her security and development requirements, attempted to join the economic, political and military structures established in Western Europe since 1947. Turkey?s policy towards Europe in that period is analysed in three chapters:The 1945-1947 period, studied in the first chapter, can be considered to be a time of re-construction both in Europe and Turkey. In Europe, the East-West division became evident, and in the Western half of the continent, the idea of integration gained significance, particularly thanks to the efforts of non-governmental organisations. Turkey, with a cautious overall approach towards those efforts, changed her own political regime to introduce a multi-party system in order not to be excluded from the democratic West. In her foreign affairs, Turkey, participated in a number of organs related with Europe within the UN framework.The second chapter covers the 1947-1952 period, and deals with the institutionalisation process in Western Europe, which was particularly stipulated by the Marshall Plan, and Turkey?s stance towards those developments. As it was understood that the US aid would only be secured within the framework of the Western European institutional structures, thereby, Turkey made efforts to become a member of those organisations. The European objections to Turkey?s membership on political, economic and military grounds had been met, on the basis of the US?s strategic evaluations regarding the Cold War. Therefore, Turkey became a member of three major organizations (OEEC, the Council of Europe and NATO), by completing the accession process in 1952.The third chapter covers the period 1952-1959. Since 1952, Turkey adopted a low profile policy towards Western Europe, having secured her close ties with the US and her place in the main European organisations. Turkey has always attached importance to the principle of national sovereignty and has distanced herself from the supranational organizations since the establishment of the ECSO. Instead, as a ?part of the West?, she tended to form security systems in her region backing the containment policies of the US.After the mid-1950?s, as a result of the downturn of the economic conditions within the country, the problems faced in receiving foreign aid and deterioration of the relations with Greece due to the Cyprus problem, Turkey made a foreign policy attack by applying to the EEC for membership in 1959.