Yeni emek sistemleri: Ev-ofis sistemi üzerine bir inceleme

Abstract

1970'ler ve sonrası dönemde kapitalist sistem içerisinde; iletişim ve bilgi teknolojilerinin gelişmesi sonucunda geleneksel emek sistemleri yerine ?esnek çalışma? anlayışına dayanan; zaman, mekân, ücret vb. etmenleri de içine alan yeni emek rejimleri uygulanmaya başlanmıştır. Bu anlamda geleneksel ?iş? ve ?emek? anlayışlarının yerine, ofis temelli olmayan, coğrafi olarak ?işyeri?nden farklılaşan, çalışma yaşamında farklı yönetimsel ve mesleksel yapıların gelişimini doğuran bir dizi değişim yaşanmaktadır. Bu değişimler bilgi teknolojisinin getirileri olarak sunulmaktadır ancak bununla beraber genel olarak piyasa koşullarının, işverenleri emek sistemlerinde ve çalışma hayatında değişiklikler yapmaya zorlaması da önemli bir etkendir. Bu anlamda esnek çalışma biçimlerinden biri olarak sunulan ?ev-ofis? sistemi de bu sürecin bir ürünüdür. Ev-ofis sistemi içerisinde bilgisayar ya da telefon benzeri araçlarla çalışma yaşamına katılım söz konusudur. Bu kavramın moda olması 1970'lerde petrol krizi ile birlikte gelişen bir durumdur. Dolayısıyla bir anlamda mevcut krizin bir sonucu olarak türetilme durumundan söz edilebilir. Bu sistem, yapısal süreçlerin yanı sıra bireysel düzlemde de zaman zaman rağbet gören bir sistem olmuş, Amerika ve Avrupa ülkeleri gibi yerlerde gerek şirketler açısından gerekse de bireyler açısından tercih edilebilir bir ?iş? olarak görülmüştür. Ancak bu ?iş? süreci, diğer ofis içi işlere oranla daha farklı sonuçlar doğurmuştur ve bu sonuçlar yaş, cinsiyet, statü vb. parametrelere göre değişim göstermektedir. Bu çalışmada genel olarak, Postfordist dönemde hâkim olan ?esnek çalışma? kavramı ve esnekliğin boyutları üzerinde durulmuş, meydana gelen en önemli değişimlerden biri olan işin eve taşınması olgusu dolayısıyla ev-ofis sistemi ele alınmıştır. Tezin evreni işini evde gerçekleştiren ve benzer işleri ofis ortamında gerçekleştiren çalışanlardan oluşturulmuştur. Bu çalışanların bir kısmı resmi olarak bir firmaya sözleşme ya da benzeri bir iş akdiyle bağımlı çalışanlardan, diğer kısmı ise işini firmalardan bağımsız olarak bir ofiste gerçekleştirmek yerine evde çalışmayı seçen kişilerden oluşmaktadır. Alan araştırmasının örneklemi içerisinde 2 grup bulunmaktadır. Örneklemin ilk grubu işini evde bilgisayar başında gerçekleştiren ev-ofis çalışanlarından oluşmaktadır. Birinci grup içerisinde toplam olarak 37 ev-ofis çalışanına anket çalışması uygulanmıştır. Çalışanlarla işlerinin niteliğinden dolayı internet kullanılarak iletişime geçilmiştir. Araştırmanın örnekleminin ikinci grubu ise işlerini ofis içerisinde gerçekleştiren çalışanlardan oluşmaktadır. Bu grup içerisinde de diğerinde olduğu gibi toplamda 37 kişiye anket çalışması uygulanmıştır. Anketin uygulanış şekli diğer gruptaki katılımcılarla aynıdır. Örneklemin bu grubu kartopu tekniğiyle oluşturulmuş ve anket çalışması e-posta aracılığıyla, internet kullanılarak uygulanmıştır.Çalışmada hâkim olan yaklaşım genel olarak bu sistem içerisinde çalışan bireylerin cinsiyet, sınıf, statü, çalışma ve iş kavramlarına olan yaklaşımlarını ve bu tarz çalışmanın iş, aile vb. gibi sosyal yaşamlarında meydana getirdiği dönüşümü ölçmeye ve değerlendirmeye yöneliktir ve anket soruları da bu yönde hazırlanmıştır. Araştırmanın sonucunda her iki katılımcı grubuna ait veriler karşılaştırılmış ve sonuç bölümünde değerlendirilmeye alınmıştır. Tez çalışmasının girişi olan ilk bölümünde konunun seçimini etkileyen faktörler anlatılmış ve tez hakkında genel bir bilgi verilmiştir. Buna ek olarak bu bölümde araştırmanın konusu, amaçları, problemi, uygulama aşamasında kullanılan veri toplama tekniği ve örneklemi üzerinde durulmaktadır. Araştırmanın kuramsal çerçevesini oluşturan ikinci bölümde kapitalizmin gelişmesiyle beraber uygulanmış çalışma biçimleri üzerinde durulmaktadır. Bu bağlamda Taylorist, Fordist ve son olarak Postfordist dönemin genel hatları ve çalışma sistemi, ?çalışma?, ?emek?, ?uzmanlaşma? gibi kavramlara ilişkin farklı yaklaşımlara değinilmekte ve bunların günümüzdeki uzantıları üzerinde durulmaktadır. Buna ek olarak postfordist çalışma sistemi olan ?esnek çalışma ilişkileri? ve tiplerine değinilmektedir.Üçüncü bölümde ?Yeni Emek Sistemleri? başlığı altında ?ev-ofis sistemi? üzerinde durulmaktadır. Bu bölümde sistemin nasıl işlediği ve genel çerçevesi tartışılmaktadır.Araştırmanın dördüncü bölümünde ev-ofis ve ofis çalışanlarına ait bulgular sunulmuş, her iki örnekleme ait bulgular karşılaştırılmıştır. Sonuç bölümünde ise genel bir değerlendirme yapılmıştır.Anahtar kelimeler: Postfordizm, Esneklik, Enformasyon Toplumu, Ev- Ofis Sistemi.

In 1970?s and later years, in capitalist system applyed new labour regimes (based on system of flexible working time, place, fees etc.) as a result of the development of communication and information technologies instead of the traditional labor system. In this sense, instead of traditional ?Business? and ?labour? understandings, not based on office, geographically differentiated from workplace, give rise to the development of a number of different administrative structures and occupational changes are taking place. These changes are offered as benefits of information technology but however generaly market conditions forced employer make changes in labour systems and working life is an important factor. In this sense, home-office system as offered flexible work style is a production of this process. There are a working life with computer or phone like devices in home-office systems. This consept to be fasioned is developed with oil crisis in 1970s. So in a sense this consept produced as crisis?s result to be mentioned. This system as well as structural process at individual level have been populer time in time, in places like America, European countries have been seen as preferable ?business? by both firms and individuals. However, this ?business? process, has led to different results than other in-office tasks and this results varies according to age, sex, status etc. parameters.In this study, generaly mentioned about ?flexible working? consept and focus on the flexibilitation?s dimension and moving of work phenemon to home, as ocur due one of the most important changes, disscused home-office systems. The thesis?s universe created from employees that perform their work from home and work from offices. Some of the employees included officialy depend a company with contract or similar labour contract and other part of the employees included independent persons from a company who perform their work in their home instead a office spaces. There are two diffirent group in sample of research. First group included home-office workers who perform their work with computer in their home. Survey applyed totally 37 home-office workers in first group of sample. Communicataion provided with using internet because of nature of their jobs. Research?s second group of sample is included workers who working in a office spaces. Survey appleyed to totaly 37 persons just like another. This group is created by snowball tecnics and internet used in survey process. Dominant aproach in research included generaly individuals?s who worked in home-office system point of view about sex, class, statue, work and bussiness and measure and assest created transform in their social life like family, work etc. and survey questionaire arranged with this aim. In research?s 4. part compared 2 groups?s datas and assested in conclusion part.In first section of thesis that be entry mention about factors of effecting selections of the topic and given an overview about thessis. Additionally, mention about thesis?s topic, aims, problem, data collection tecnics and sample. In second section that thesis?s conceptual part mention about applyed work style with capitalist development. In this sense, mention about general lines work style in Taylorist, Fordist and finaly Post-Fordist era and given generally overview, describes different aproaches to ?work?, ?labour?, ?specialism? etc. consepts and mention about their present day extension. Additionaly, mention about ?flexible labour relations? that postfordist work system and its types. In third section, in under title of ?New Labour Systems? emphasized ?Home-office system?. Discused how the system operate and genaral framework. In fourth section of research presentated findings of home-office and office employees and findings were compared each of two groups. In the conclusion made general assessment.Key words: Postfordism, flexibility, information society, home-office system.