Çağdaşlaşma sürecinde Adana: 1839-1876

Abstract

Tanzimatla başlayan çağdaşlaşma süreci kent alanını ilgilendirmekteydi. Tanzimat'ın ilk yıllarından itibaren devlete güç kazandırmak için yapılan yönetim reformları ile kentler merkezi güçlü kontrol merkezleri haline getirilmeye çalışıldı. Kuşkusuz Adana kentinde meydana gelen değişmeler, Osmanlı Devleti'nin çağdaşlaşma sürecinden bağımsız değildi.19. yüzyılın çağdaşlaşma çabaları içinde, ilk dönüşüm idari yapılanmada oldu. Merkezce tayin edilen yöneticiler, her yerde olduğu gibi Adana'da da yönetime geldi. Tanzimat döneminin gerektirdiği kurumlar Adana'da da oluştu.Tanzimat döneminde başta kent içi ulaşım olmak üzere modern belediye hizmetlerinin verilebilmesi için yeni bir idari yapılanmaya gidilme ihtiyacı doğdu. Dönemin gereği olarak Adana Belediyesi 16 Temmuz 1868'de oluşturuldu. Osmanlı Devleti'nde sosyal yapıda gerçekleşen dönüşümü Adana'da gözlemlemek olanaklıdır. Tanzimat dönemi gereği yargı alanında yapılan düzenlemeler doğrultusunda oluşturulan meclisler Adana'da da yerini aldı. Nitekim 1854'de Tahkik Meclisi, 31 Temmuz 1861 tarihinde Adana Ticaret Mahkemesi oluşturuldu. Yüzyılın ortalarına doğru okullaşma başladı. 1870'de Rüştiye Mektebi kentteki yerini aldı. Tanzimat döneminde çağdaşlaşma çabaları mesleki ve teknik eğitimde de hisedildi. Haberleşme alanında bu dönemde atılan en büyük adım kuşkusuz Osmanlı Devleti'nin telgrafı haberleşme aracı olarak kullanmasıydı. Diğer Anadolu kentlerinde olduğu gibi Adana'da telgrafla 19. yüzyılın ortalarında tanıştı. Adana'ya ilk hattın yapımı 1865'te gerçekleştirildi. 1864 Vilayet Nizamnamesi ile her vilayette bir matbaa kurulması benimsenmiş ve uygulamaya konulmuştu. Adana'da da diğer Anadolu kentlerinde olduğu gibi matbaa yerini aldı. Yaşanan değişimler ulaşımın değişmesinde zorunlu kılmaktaydı. 19. yüzyıldaki gelişmeler ulaşım ağını etkiledi. Mevcut yollar değişen konjoktürel yapıya ayak uyduramamaktaydı. Devletin yol politikası çehresini değiştirmişti. Tabi bu değişimler Adana'da gerçekleşti. Nitekim dönemin modern yol yapım şekli olan şose 1868'lerde Adana'ya ulaştı.Dönemin gereği olarak merkezin tarımı geliştirmeye yönelik atılımları genelde Çukurova'nın özelde ise Adana'nın dönüşümünde etken oldu.

The modernization process which was started with the Tanzimat was concerned with the urban area. Cities were tried to be transformed to strong control centers by the administrative reforms which were carried out beginning from the first years of Tanzimat in order to strenghten the State. Certainly the transformation occured in Adana city was not independent from the modernization process of Ottoman Empire. The first transformation was occured in administrative structuring in 19th century?s modernization efforts. The administrators appointed by the center also took over the management in Adana like in everywhere. The institutions required for the Tanzimat period was also established in Adana.During the Tanzimat period a new administrative structuring was required espacially in urban transportation in order to furnish modern municipal services. As a requirement of the said period, the municipality of Adana was established on 16 July 1868. It is possible to observe in Adana the transformation of the social structure in Otoman Empire.As a requirement of the Tanzimat period the councils constituted in accordance with the judicial arrangements also took its place in Adana. As a matter of fact in 1854 the Investigation Council and in 31 July 1861 the Commercial Court of Adana was established. Towards the middle of the century schooling has started. In 1870 the Rustic School took its place in the city. Modernization efforts in Tanzimat period was also felt in vocational and technical education.The most important step which was taken in the field of communication in this period was certainly the usage of telegraph as a means of communication by Otoman Empire. Like as the other cities Adana has also met with telegraph in mid 19th century. The first line construction in Adana performed in 1865.By the Provincial Regulation (Vilayet Nizamnamesi) in 1864 to establish press in all cities was adopted and was put into practice. Like as in the other Anatolian cities, the pres took its place also in Adana. These transformations was requiring the change in transportation. Developments of the 19th century effected the transportation network. Existing roads couldn?t keep pace with the changing cyclical structure. The road politics of the state was changed its visage. Certainly these transformations performed in Adana. As a matter of fact the highroad(şose) which was the modern road construction way reached to Adana during 1868.As a requirement of the period, the leap of the center in order to develop the agriculture was efficient generally on transformation of Çukurova and especially of Adana.