Ahmet Hamdi Tanpınar`ın romanlarında yabancılaşma

Abstract

Yabancılaşma, tarihsel süreçte birçok disiplini meşgul etmiş bir kavramdır. Marx'ın üretim ilişkileri bağlamında ele aldığı yabancılaşma, günümüzde hayatın her alanını kuşatmış durumdadır. Sanat eserlerinin gayesi insanı anlatmak olduğu için yabancılaşma, edebiyatın da ilgi alanına girmiştir. Tanzimat'la başlayan modernleşme hareketi Türk toplumunda bir ikiliği doğurmuş; kültüre ve toplumun değerlerine yabancılaşma, romanımızda ele alınmıştır. Bununla beraber XX. yüzyıl başında ortaya çıkan modernist romanlarda bireyin toplumdan ve hayattan uzaklaşması şeklinde ele alınan yabancılaşma, Türk romanında 1950'li yıllardan itibaren görülür.Ahmet Hamdi Tanpınar, Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyatının önemli yazarlarından biridir. Modernleşme hareketi ile başlayan medeniyet krizi, Cumhuriyet Döneminde maziye karşı tavır alışın yanında beklediği yeninin bir türlü gelmeyişi ve bunun yarattığı değerler boşluğu, yazarın en önemli meselelerinden biri olmuştur. Tanpınar XX. yüzyılın modernist edebiyatını, felsefesini, siyasî ve sosyal gelişmelerini takip etmiş; çağın ıstırabını derinden duymuştur. Özellikle romanlarında bahsettiğimiz hususları görmek mümkündür. Tanpınar'ın romanlarında yabancılaşmayı ele aldığımız bu çalışmada başta yabancılaşma kavramın tarihî geçmişine, farklı disiplinlerde ve modernist roman estetiğinde ele alınışına yer verdik. Başlangıçtan itibaren yabancılaşmanın romanlarımızda nasıl ele alındığı üzerinde durduk. Tanpınar'ın romanlarında yabancılaşmanın ele alındığı asıl bölümde ise, roman karakterlerinde görülen yabancılaşma biçimlerini ve karakterleri sınıflandırarak alt başlıklar hâlinde anlattık. Ayrıca Tanpınar'ın romanlarında görülen aşk/kadın, ölüm/intihar, musiki, zaman, mekân/mimari ve ironi bağlamındaki yabancılaşmayı ele aldık.Tanpınar'ın kahramanları aşkı idealize ederler. Onun başkahramanları, talihe ya da tesadüfe inanan, daha çok hayalleri ile yaşayan, olan ile olması gereken arasında sıkışmış, içinde bulundukları çıkmazdan kurtulamayıp sürekli bir tereddüt hâlinin içinde ve eşikte kalmış kişilerdir. Tanpınar, modernist roman geleneğinin önemli bir konusu olan zaman meselesine eğilir. Özellikle Huzur, Aydaki Kadın ve Saatleri Ayarlama Enstitüsü romanları zaman karşısındaki yabancılaşmayı göstermektedir. Musiki, Tanpınar'ın romanlarını birbirine bağladığı gibi kahramanların yabancılaşması sürecinde önemli bir yere sahiptir. Mimari ise musikide olduğu gibi devam etmesi gereken bir kültür öğesidir. Tarihî mekânlar yaşanan zamana götürürken mekânda ortaya çıkan değişme ve üslûptan yoksun mimari, bir zeminsizliği beraberinde getirir. Bu anlamda Tanpınar'ın roman kahramanlarında mekân karşısında yabancılaşma görülür. Devrin toplum hicvi olan Saatleri Ayarlama Enstitüsü'nde yazar özellikle ironik bir dil kullanır. Tanpınar'ın kahramanları, şahsî bir nizamın arayışındayken cemiyete sırtını dönmez. İnsanın trajik durumunu ele almasıyla beraber ona mesuliyet yüklemesi ve toplumun hayatına karışmaktan söz etmesi, devam etmesini istediği kültür değerleri, Tanpınar'ın yabancılaşmamanın çarelerini aradığını, bu duruma mukavemet ettiğini gösterir.Anahtar Sözcükler: Ahmet Hamdi Tanpınar, yabancılaşma, modernist roman, Türk edebiyatı.

Alienation is a concept which has engaged in many disiplines through the historical process.Alienation which Marx dealt with the relation product covers all the areas of the life nowadays.As The aim of the artworks is to tell human ,alienation has entered into the interest of literature as well.Modernization movement beginning with Tanzimat has led a dichotomy in Turkısh society;alienation to culture and values of society has been dealt.In addition to this ,in Modernist novels emerging in the beginning of the century,we came intothe alienation dealtby the way of moving away individualism from society and life in Turkish novel since the late of 1950s.Ahmet Hamdi Tanpınar is one of the leading writers of Republican period.Civilization crisis beginning with modernization movement ,besides the atitude of past taking astand to the past during Republican period ,the absence of the expected new and the gap of values caused by this, became one of the most important issues of the writer.Tanpınar followed the modernist literature,the philosophy,the political and the social developments of (20th )XX .century and felt the anguish of the time.Particularly,it is possible to see these issues which we mentioned in his novels.In this study which we have dealt with alienation in Tanpınar?s novels,we included first the historical past of alienation concept and the dealt with the different disciplines modernity way.We `ve focused on how alienation is dealt in our novels.We `ve told in subheadinds by classifying the kinds of alienation seen in novel characters and characters in main section where alienation was dealt .We`ve also dealt with the alienation in the context of irony, space/architecture, time, music, death/suicide, love/woman which are seen in Tanpınar?s novels.Tanpınar?s heroes idealizes love. His heroes are the people who are at the threhold and can?t be saved from the dilemma which they?re in,stranded between the available one and the one that should be ,live rather with their dreams ,believe luck and coincidence .Tanpınar focus on the time case which is one of the important subject of modernist novel tradition.Particularly, The novels ?Huzur (Peace), Aydaki Kadın (The Woman On The Moon) and Saatleri Ayarlama Enstitüsü (The İnstitute Of Adjusting Clocks) show the alienation agaist the time .As music connects Tanpınar?s novels with eachother, it has an important place during alienation process of his heroes.As for architecture, it is an element of culture which should continue like in music.While historical locations are taking to that time ,the architecture which is devoid of the style and alteration coming out , brings the groundless with it.In this sense,The alienation in Tanpınar?s novel heroes is seen against location.The author especially uses an ironic language in Saatleri Ayarlama Enstitüsü The İnstitute Of Adjusting Clocks) which was a satire of that time.Tanpınar?s heroes don?t turn their backs to the public while looking for personal routine.As well as his taking the tragic case of people , his giving the feeling of responsibility and telling of intervening the public life and the cultural values that are wanted to continue by him show that Tanpınar looked for remedies of not being alienation and resisted this case.Key words: Ahmet Hamdi Tanpınar, alienation, modernist novel, Turkish literature.