Azerbaycan Türkçesinde fiillerin istemi

Abstract

Bu çalışmada Azerbaycan Türkçesindeki fiillerin söz dizimsel istemi incelenmiştir. Fiillerin istemi cümlenin temel söz dizimsel yapısını belirler. Her fiil belirli bir istem potansiyeline, dolayısıyla belirli bir söz dizimsel yapıya sahiptir. Bununla birlikte fiillerin sabit bir istem potansiyeli ve söz dizimsel yapısı yoktur. Fiilin istemi ve söz dizimsel yapısı fiilin çatısı ve sözlüksel anlamına göre değişebilir. Çalışmada Azerbaycan Türkçesi fiillerinin söz dizimsel istem yapısı belirlenmeye çalışılmıştır.Fiillerin söz dizimsel isteminin belirlenmesinde Az?rbaycan Milli Elml?r Akademiyası tarafından hazırlanan dört ciltlik ?AZ?RBAYCAN DİLİNİN İZAHLI LÜG?Tİ? adlı sözlükte yer alan fiillerden hareket edilmiştir. Sözlük içerisinde yer alan 1984 fiil çalışmamıza dâhil edilmiştir. Fiillerin istemi belirleyebilmek için fiillerin sözlüksel anlamları ve sözlükteki örneklerinden faydalanılmıştır. Sözlüksel anlamları ve örnek cümleleri bir arada verilen fiillerin dışında, örneği verilmeyen fiillerde bulunmaktaydı. Bu fiillere Azerbaycan Türkçesi?ne ait çeşitli edebi türlerden kırk eser taranarak, derlem tabanlı bir çalışmayla, örnek tespit edilmeye çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: istem, fiil, Azerbaycan Türkçesi

Syntactic valence of the verbs in Azerbaijan Türkish is examined in this study. Valence of verbs determines the basic syntactic structure of the sentence. Every verb has a certain valence potential and thus a certain syntactic structure. However, it has neither a constant valence potential nor a syntactic structure. Valence and syntactic structure of a verb can vary in accordance with its voice and lexical meaning. Syntactic valence structure of the verbs in Azebaijan Turkish changing in regard to its central and lexical meaning has been tried to determine.The verbs in DESCRIPTIVE DICTIONARY OF AZERBAIJAN LANGUAGE prepared by Azerbaijan National Science Academy and consisting of four volume are utilized while determining syntactic valence of the verbs. 1984 verbs existing in the dictionary were involved in our study. Lexical meaning and samples of the verbs were utilized in order to determine the verb valence. There vere also verbs which were not examplified along those presented with lexical meanings and examples. These verbs were tried to examplify by viewing 40 different literary Works in Azerbaijan Turkish in this study.Key Words: valency, verb, Azerbaijan Türkish