Yazlık tokak 157/37 arpa (Hordeum vulgare l. convar distichan) çeşidi ve bunun yapay mutant hatlarında verim ve verim öğelerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma

Abstract

ÖZET Arpa ıslahında verim ve kalitesi iyi olan çeşitler geliştirmek başlıca amaçtır. Bu amaç doğrultusunda 2-sıraü Tokak 157/37 arpa çeşidine ait tohumlara 20, 25 ve 30 krad dozlarında gama ışınlaması yapıldıktan sonra, ilk üç generasyondan seçilen ve tek bitki dölleri şeklinde oluşturulan 39 mutant arpa hattının M4 generasyonundaki önemli tarımsal özelliklen standart çeşit ile karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Araştırma Erzurum ekolojik koşullarında taban arazide sulaman olarak 1996 yazında yürütülmüştür. Bitki boyu, başak uzunluğu, bitki başına başak sayısı, bayrak yaprak alanı, ana başaktaki tane sayısı ve ana başaktaki tane ağırlığı gibi karakterler yönünden mutant arpa hatları arasındaki fark önemli olmamıştır. Oysa başaklanma ve olgunlaşma süresi, bitki basma -tane verimi, tane dolum dönemi, biyolojik verim, tane verimi, hasat indeksi, hektolitre ağırlığı, bin tane ağırlığı ve ham protein oram bakımından mutant arpa hatları ve bu hatlarla standart çeşit arasında önemli farklılık bulunmuştur. Bitki başına başak sayısı(13.5 adet), başaktaki tane sayısı(25.7 adet), başaktaki tane ağırlığı(1.7 g) ve bitki başına tane verimi(15.1 g) yönünden 1 1 numaralı mutant hat en büyük değerlere sahip olmuş, tane verimi(221.3 g/m2) yönünden ise orta seviyede verimlilik göstermiştir. Biyolojik verim(907.4 g/m2) ve tane verimi(319.7 g/m2) yönünden ise 36 numaralı mutant arpa hattı en iyi olmuştur. Tarımsal açıdan önemli belirli kantitatif özellikler yönünden standart çeşitten üstün olan mutant arpa hatlarının sonradan yapılacak ıslah çalışmalarında değerli kaynak materyal olduktan düşünülmektedir. Bunlardan özellikle 28, 36 ve 5 nolu mutam hatlar (kısa boylu, yüksek verimli) yatma açısından, 28 ve 37 nolu mutant hatlar (protein oram ve verimi yüksek) yemlik olarak, 6 nolu mutant hat ( protein oram düşük, verimi yüksek ) ise mattlık amaçlar bakımından dikkat çekmekte ve yeni çeşitlerin geliştirilmesi yönünde ümitvar görünmektedir.

II SUMMARY In barley breeding, the main objective is to develop high yielding and quality cultivars. In order to achieve this purpose, In this research, after the application of gamma radiation to the seeds of Tokak 157/37 two row barley (Hordewn vulgare L. convar. cbstichori) cultivar, some mutant lines selected from first three generations and produced in the form of single plant progenies and certain agronomtcaüy important characteristics of generation M» of 39 mutant barley lines with the standard cuhivar were comparatively studied. This research was carried out irrigated area in Erzurum ecological conditions at summer in 1996. Plant height, spike length, number of spike per plant, flag leaf area, number of grain per spike, and grain weight per spike differed significantly among mutant barley lines. Heading period, maturity period, grain yield per plant, grain filling period, biological yield, harvest index, hectoliter weight, 1000-kemel weight and crude protein rate also showed significantly variation among mutant barley lines and even between these lines and standard cultivar. Mutant line no. 1 1 gave the highest values in number of spike per plant(13.S), grain number per spike(25.7), kernel weight per spike(1.7 g) and grain yield per plant(15 1 g) and had moderately grain yield in fertility. The highest biological yield(907 4g/m2) and grain yield(3 19.7 g/m2) were detected in mutant barley line no. 36. It seem likely that the mutant lines which are better than the standard cultivar in terms of certain agronomicaUy important characteristics can be used as a valuable source in breeding processes. Some mutant lines no.28,39 and 5 were found shorten tall and higher yields from the point of view to lean, mutant lines no. 28 and 37 were higher yields and protein rate from the point of view feeding, mutant line no. 6 were lower protein rate and higher yield from the point of view malting to be promising particularly for the improvement of new short barley varieties.